آناتومی دستگاه هدایت آب(2)
اهداف:
- آشنایی با دستگاه هدایت آب
- آشنایی با اجزای دستگاه هدایت آب
حرکت آب بین تراکئیدها به وسیله گسیختگی های موجود در دیواره ثانویه، که جفت های پیت نامیده می شوند، تسهیل می شود. در طی توسعه تراکئیدها، در نواحی که باید جفت های پیت تشکیل شوند، از ته نشینی مواد دیواره ی ثانویه جلوگیری می شود. این نحوه ی رسوب گذاری موجب می شود که در این نقاط بخش های مرکزی توخالی یا لیومن یک سلول از سلول مجاور فقط به وسیله تیغه ی میانی و دیواره اولیه جدا شوند.
تیغه میانی و دیواره اولیه ادغام شده غشای پیت نامیده می شوند. غشای پیت متراکم نیست و منافذی دارد که اجازه عبور نسبتاً آزاد آب و محلول ها را می دهند. قطر این منفذها در حدود 0/3 میکرومتر است. منشاء این منفذها هنوز تا حدودی معلوم نیست اما تصور می شود که آن ها معرف مکان هایی اند که در زمانی که سلول ها زنده بوده اند، رشته های سیتوپلاسمی (پلاسمودسماها) در این مکان ها به درون دیواره سلولی نفوذ داشته اند.
تراکئیدهای متوالی در انتهای باریک شده با هم هم پوشانی دارند. در نتیجه، تراکئیدها به صورت خطوط طولی، در سرتاسر طول گیاه قرار دارند. آب بین تراکئیدهای مجاور (یا به صورت عمودی یا به صورت جانبی) از راه پیت های مجاور در جایی که همپوشانی اتفاق می افتد، حرکت می کنند. بی شک، حرکت آب به وسیله حفره های موجود در غشاهای پیت تسهیل می شود.
لوله ها،عناصر نای مانند بسیار درازی اند که از واحدهای مجزایی به نام عناصر لوله ای تشکیل شده اند. این عناصر به صورت طولی در امتداد هم قرار گرفته اند. در دوران بلوغ دیواره های انتهایی عناصر لوله ای از بین می روند و منافذی به نام صفحات منفذ دار (perforation plates)را پدید می آورند.
با ادامه نمو سلولی که قرار است به عنصر لوله ای تبدیل شود، منطقه ای که قرار است به صفحه منفذ دار تبدیل شود، در اثر متورم شدن تیغه ی میانی ضخیم می شود. نواحی ضخیم، سلولز کمی دارند و عمدتاً حاوی پلی ساکاریدهای غیر سلولزی اند. وقتی سلول بالغ می شود و سیتوپلاسم شروع به تجزیه می کند، محل محافظت نشده این صفحه به وسیله آنزیم های هیدرولیز کننده مورد حمله قرار می گیرند و از بین می روند. باقی مانده سطوح این صفحه به وسیله مواد دیواره ثانویه لیگنینی پوشانده و در برابر تجزیه محافظت می شوند.
در برخی موارد، منافذ حاصل کل دیواره ی انتهایی را در بر می گیرد و فقط حلقه ای از دیواره ثانویه باقی می ماند که محل اتصال بین دو عنصر لوله ای متوالی را مشخص می کند. در موارد دیگر ممکن است حلقه چندین منفذی باشد. اگر حفره های ایجاد شده طویل و موازی باشند، این الگو اسکالاریفرم نامیده می شوند. الگوی نامشخص و شبکه مانند مشبک نامیده می شود.
این حفره ها به طور عمده جریان نسبتاً آزاد آب را بین عناصر لوله ای متوالی امکان پذیر می سازند. در قسمت انتهایی لوله ها(یعنی آخرین عنصر لوله ای که در توالی قرار گرفته است)، هیچ صفحه منفذ داری وجود ندارد، اما آب قادر است به صورت جانبی از یک لوله به لوله بعدی عبور کند که این موضوع به حضور جفت پیت ها، شبیه آنچه در تراکئیدها وجود دارد، ربط داده می شود.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا
