انواع رفتارها در حیوانات

اهداف:

• آشنایی با برخی انواع رفتار در موجودات
• آشنایی با سوالات موجود در یک رفتار شناسی

شرح درس:

در طرح  درس" انواع رفتار در موجودات" با انواع تقسیم بندی موجودات و به خصوص حیوانات با هم آشنا شدیم. در این طرح  درس مثال های مختلفی از این نوع رفتارها را با هم می زنیم.  همچنین در ادامه به مواردی که شما باید در رفتار شناسی موجودات مورد دقت و نگاه خود اعمال کنید آورده شده است.

رفتارها در موجودات بسیار زیاد و وسیع اند و بنابراین در این طرح فقط به برخی از آن ها اشاره خواهد شد.  برخی رفتارها در موجودات به خاطر این که در یک اجتماع هستند رخ می دهد. به عبارت دیگر این رفتارها در زندگی های اجتماعی موجودات بسیار دیده می شوند. از مثال هایی این رفتار می توان به رفتارهای رقابتی در این نوع اجتماعات اشاره کرد.

در فصل تولید مثل نرها برای پیروزی در تولید مثل با هم به رقابت می پردازند. آن ها به شدت با هم نزاع کرده تا برتری نیروی جسمانی خود را به رخ سایر رقبا بکشند. برخی از شیرهای نر حاضرند برای کسب جفت مناسب توله های خود را بکشند تا آن ها به فصل آمیزش نرسند. برخی از موجودات برای خود با علامت گذاری قلمرویی را برای خود مشخص می کنند. اما با این حال فصل کوچ که فرا رسد همگی با هم متحد شده و حرکت می کنند. خود آن ها نیز می دانند که در اجتماع بودن و یا به عبارتی گروهی زندگی کردن سبب می شود کمتر در معرض خطر باشند و کمتر مورد آسیب قرار گیرند.

برخی حیوانات در شب به تغذیه می پردازند، برخی روز را ترجیح می دهند. برخی گوشت خوار و برخی شهد خوارند. برخی از گیاهان استفاده می کنند. این رفتارهای تغذیه ای که ژنتیک و محیط روی آن ها تاثیر گذاشته است جز رفتارهای زندگی موجودات محسوب می شوند.

یکی از مهیج ترین رفتارها در موجودات و به خصوص حیوانات رفتارهای بین مادر و فرزند است. پس از جفت گیری بین والدین در حیوانات در برخی این مادر است که تمام مسئولیت بزرگ کردن نوزاد را بر عهده دارد، در برخی دیگر هر دو والد و در برخی جنس نر است که عهده دار می باشد. به هر حال نقش مادر در این رابطه بر کسی پوشیده نیست. برخی از مادران مانند خرس های قطبی شش ماه از سال را در غارها سپری می کنند، توله های خود را در این زمان به دنیا می آورند، رشد می دهند و با فرارسیدن فصل بهار از غار خارج می شوند.

برخی پرندگان مانند فاخته نیز چون حال و حوصله بچه داری و مراقبت از نوزاد خود را ندارند، تخم خود را در آشیانه دیگر پرنده قرار می دهد. پرنده میزبان از تخم فاخته مراقبت کرده تا سر از تخم بیرون آورد. سپس نوزاد فاخته که زودتر به دنیا می آید تخم پرنده میزبان را از آشیانه به بیرون پرتاب می کند. گاهی جثه ی خود نوزاد پرنده میزبان کوچکتر از نوزاد فاخته بوده اما میزبان باید آن را سیر کند.

پرنده مادر( فاخته) تخم های پرنده دیگر را برداشته و یا می خورد و تخم خود را در آن آشیانه قرار می دهد. پرنده میزبان از تخم فاخته محافظت کرده و جالب این است که نوزاد متولد شده فاخته، تخم پرنده میزبان را نیز به بیرون پرتاب می کند.

شاید شما نیز فیلم های مستندی که از دنیای حیوانات تهیه شده است را مشاهده کرده اید و انگیزه ایی برای شما فراهم آمده که شما نیز این کار را انجام دهید. در زیر به برخی از نکاتی که لازم است شما به آن ها توجه کنید اشاره می شود.

1- چگونگی به وجود آمدن یک رفتار
2- این رفتار چگونه سبب ادامه زندگی برای موجود می شود(فایده آن رفتار)  
3- اثر آن رفتار روی ادامه زندگی موجود
4- یک رفتار به چه شکل رشد می کند.

برای پاسخ گویی به این سوالات شما باید ابتدا تمام موارد مشاهده شده از کارهای یک موجود را ثبت کنید، گاه این ثبت کردن به طور مستقیم امکان پذیر است یعنی خود شما می توانید از نزدیک یا از مسافتی نزدیک حیوان را مورد ارزیابی قرار دهید اما در برخی موارد دیگر شما نیاز به نصب دوربین و مشاهده غیر مستقیم آن موجود دارید.

اما سوال جدیدی که برای شما ایجاد می شود این است که بدانیم چه پارامترهایی برای تعیین یک رفتار باید مورد بررسی قرار گیرند. برای تعیین چگونگی رفتار باید به موارد زیر توجه نمود:

• الف) زمان بروز رفتار
• ب) ثبت طول رفتار
• ج) رفتارهای اجتماعی چه زمانی شروع می شود و حیوانات شروع کننده کدامند.
• د) ثبت اطلاعات به وسیله دوربین و تکرار

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا