انواع رفتار در موجودات
اهداف:
- آشنایی با انواع رفتار در موجودات
- آشنایی با انواع مثال در هر یک از رفتارها
شرح درس:
در طرح درس " رفتار شناسی " با اهمیت شناخت رفتار شناسی در موجودات آشنا شدیم. در این طرح به نوع رفتار و تقسیم بندی آن ها می پردازیم.
به طور عمده سه نوع رفتار عمومی واکنشی، فعال و شناختی وجود دارد که در حیوانات و گیاهان نیز مشاهده می شود.
رفتار واکنشی
این گونه رفتارها ساده ترین رفتارها هستند و به طور اتوماتیک و خود به خودی در موجودات دیده می شوند. این گونه رفتارها از بدو تولد موجود با وی وجود دارند و موجود آن ها را به طور خودکار انجام می دهد. به طور مثال گیاهان در برابر نور خورشید به سمت آن حرکت می کنند. از جمله این رفتارها کینزها، تاکتیسم(نور گریزی) و تروپیسم(جهت رشد ساقه در حضور نور به طرف بالا) را می‌توان نام برد.
مثلا حرکت پارامسی با تغییر زاویه به صوت ثابت در هنگام برخورد با یک مانع صورت می‌گیرد. مثلا کینزها و تاکتیسم ها با فعالیت های حرکتی سبب توزیع مناسب جاندار در زیستگاه خود می شود. یکی از راهنمایان خوب جهت یابی، تنظیم موقعیت خود نسبت به خورشید است که جاندار بر اساس محل و یا تغییر مکان ظاهری خورشید در آسمان، مسیر خود را اصلاح می‌کند.
رفتار فعال
این گونه از رفتارها ناشی از وراثت هستند. به عبارت دیگر این ژن ها هستند که به موجود توانایی های خاصی را می دهند. اما به هر حال همان طور که می دانید این برخی از این رفتارها نیز تحت تاثیر محیط است. بنابراین این گونه موجودات که رفتار فعال دارد، ابتدا محرک را شناسایی و ارزیابی کرده و سپس به آن پاسخ مناسب می‌دهد.
این شکل از رفتار، نیازمند دستگاه عصبی نسبتا پیشرفته‌ای است. بنابراین در جانوران عالی و به ویژه در مهره داران بروز می‌کند. از جمله این رفتارها، جستجوی غذا و استفاده از آن، آراستن و پاکیزه کردن خود، ارتباط با دیگران، جفت‌گیری، دفاع و حمله، زندگی و خانواده و اجتماعی شدن را می‌توان نام برد. برخی از این ها تا حد زیادی آموخته شده‌اند برخی دیگر اساسا از طریق ارثی برنامه‌ریزی شده‌اند مثل بلعیدن غذا.
رفتار شناختی
این گونه رفتار نوعی خلق فعالیت جدید برای موجود محسوب می گردد. در این رفتار ژن ها مسئول ایجاد زمینه ای برای پاسخ اند، عوامل محیطی به پاسخ دهی کمک می کنند اما خود موجود راه های جدید و پاسخ های مناسب به ابن واکنش ها نشان می دهد. بنابراین این گونه رفتار، پیشرفته‌ترین صورت رفتارها است. از جمله این نوع رفتارها، نوع اکتشافی را می‌توان نام برد که طی آن جانور خود را با اوضاع محیط تازه وفق می‌دهد.
اشیاء نا آشنا از طریق بینایی، بویایی یا لمس کردن مورد بررسی قرار گرفته و این بررسی ها در بازدید های بعدی حیوان بیشتر می شود. هر چه شیء پیچیده‌تر باشد، اعمال بازرسی نیز بیشتر اتفاق می افتد.
مثال دیگر این رفتار بازی است که بخصوص در بین پستانداران عمومیت دارد، اما در سایر مهره‌داران هم مشاهده می‌شود.
در کتاب درسی خود در مورد شرطی سازی های موجودات به طور عمده مطالعه کرده اید. یک یاز این شرطی سازی ها، به نام"پاولفی " است. به طوری که واکنش طبیعی نسبت به یک محرک خارجی به وجود می آید. مثلا شنیدن صدای زنگ و ترشح بزاق در سگ زیرا همیشه بعد از صدای زنگ تغذیه می کند.
در لینک زیر برای شما انیمیشنی قرار داده شده است که بتوانید این شرطی شدن را برای سگ ایجاد کنید.
جهت دانلود فیلم آموزشی کلیک نمایید.
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا
