تغییر ناگهانی رنگ مایع
شاید برایتان جالب به نظر بیاید که بدانید گاهی تشخیص علم و جادوگری از هم مشکل است و این آزمایش کوچک یکی از این نمونه آزمایش هاست. در این آزمایش دانش آموزان خواهند دید در یک مدت زمان کوتاه، رنگ شفاف مایع به رنگ آبی پررنگ تبدیل می شود. برای انجام این آزمایش و تهیه وسایل اولیه، خوب است به یک داروخانه سر بزنید.
این یک طرح درس ساده است که برای دانش آموزان متوسطه اول در نظر گرفته شده است. با کمترین امکانات آزمایشگاهی این آزمایش را انجام دهید و شما دبیر محترم در کنار دانش آموز خود لذت ببرید.
لطفا احتیاط کنید.
دبیر محترم در کنار دانش آموزان باید این آزمایش را انجام دهد زیرا دانش آموزان در مقطع دبستان به تنهایی قادر به انجام این آزمایش نخواهند بود.
به مایعات و وسایل مورد نیاز آزمایش دست نزنید، زیرا حساسیت زا هستند. آب اکسیژنه باعث ایجاد سوزش در چشم و پوست می شود، حتما از عینک ایمنی و دستکش در این آزمایش استفاده کنید.
مواد مورد نیاز برای انجام آزمایش:
- سه عدد فنجان پلاستیکی، که حجم هر یک از آن ها بیشتر از 100 میلی لیتر باشد.
- 1000 میلی گرم قرص ویتامین C که می توانید از داروخانه تهیه کنید. (یا از دو قرص 500 میلی گرمی استفاده کنید.)
- تنتور ید (2%) که باز می توانید این ماده را از داروخانه ها تهیه کنید.
- آب اکسیژنه (3%) که باز از داروخانه ها قابل تهیه است.
- مایع آهار رختشویی
- عینک محافظ
- قاشق های اندازه گیری
- پیمانه اندازه گیری
- کمک دهنده با سنی بالای 13
مراحل انجام این آزمایش
1- عینک محافظ را به چشم بزنید و موارد ایمنی را رعایت کنید. قرص های ویتامین C را دریک پلاستیک قرار داده و با قاشق، آن را کاملا بکوبید تا پودر یکنواختی ایجاد شود. سپس پودر ایجاد شده را در یک فنجان قرار داده و 60 میلی لیتر آب گرم به آن اضافه کنید. به مدت 30 ثانیه خوب هم بزنید. (محلول کدری به دست می آید که آن را الف بنامید.)
2- در فنجان بعدی به مقدار یک قاشق چای خوری معادل 5 میلی لیتر از محلول الف بریزید. به این فنجان مقدار 60 میلی لیتر آب و یک قاشق چای خوری معادل 5 میلی لیتر تنتور ید اضافه کنید. اگر دقت کنید مشاهده می کنید که رنگ قهوه ای تیره تنتور ید روشن تر می شود. این محلول را ب بنامید. این محلول را در گوشه ای قرار دهید.
3- در آخرین فنجان، 60 میلی لیتر آب گرم را با یک قاشق غذاخوری معادل 15 میلی لیتر آب اکسیژنه و نصف قاشق چای خوری معادل 2.5 میلی لیتر مایع آهار رخت شویی را با هم مخلوط کرده و این محلول را محلول ج بنامید.
4- حال زمان آن فرا رسیده که دوستان خود را برای مشاهده این پدیده علمی صدا کنید. مایع ب را روی مایع ج بریزید و دوباره دوباره ظرف سوم را به ظرف دوم منتقل کنید این عمل را چهار بار تکرار کنید تا کاملا دو مایع با هم ترکیب شوند. فنجان را در روی میز قرار دهید و صبر کنید و مشاهده کنید. شاید چند دقیقه طول بکشد تا مایع به طور ناگهانی، آبی تیره رنگ می شود.
تحلیل آزمایش
پدیده ای که مشاهده کردید، یک واکنش شیمیایی ساعتی ید می باشد. این واکنش را ساعتی می نامند زیرا برای تغییر رنگ مدت زمانی طول می کشد. شاید فرمول واکنش شیمیایی این پدیده سخت باشد ولی جالب است بدانید که در نهایت مایع آهار رختشویی باید واکنش داده و باعث تغییر رنگ محلول شده است. در این جا ویتامین C عاملی است که از رنگ آبی شدن جلوگیری می کند ولی در نهایت ویتامین C تمام می شود و شما فورا با رنگ آبی مواجه می شوید.
تذکر: اگر شما مایع آهار رختشویی ندارید، می توانید از نشاسته سیب زمینی یا نشاسته ذرت استفاده کنید. با این کار محلول الف شما کدر تر می شود و این واکنش در مدت زمان بیشتری انجام می شود.
دقت کنید در موقع شست و شوی ظروف دست شما با این مایع ها تماس پیدا نکند.
سوالاتی در مورد این آزمایش:
- به نظر شما، آیا دمای آب تاثیری روی سرعت واکنش می گذارد، می توانید این را بررسی کنید؟
- آیا مقدار افزودن ویتامین C (محلول الف) روی سرعت واکنش تاثیر می گذارد؟
- آیا هم زدن محلول نهایی تاثیری در زمان انجام آزمایش دارد؟ بررسی کنید.
با تکرار این آزمایش در حالت های مختلف، حالات بالا را بررسی کنید و به سوالات بالا پاسخ دهید.
