تبیان، دستیار زندگی
شهرت سهروردى پس از مرگش بزودى عالم اسلام را فرا گرفت و حتى به ممالك غرب اسلامى هم رسید. علماى مسلمان فلسفه اشراقى را به عنوان وسیله اى متقن در راه احیاى پویایى فلسفه پذیرفتند. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : رضا هاشمی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

روش اشراقی و حکمت اشراق

اهداف:

  • آشنایی دانش آموزان با فضا، روش اشراقی و حکمت اشراق

سهره وردی

چکیده:

شهرت سهروردى پس از مرگش به زودى عالم اسلام را فرا گرفت و حتى به ممالك غرب اسلامى هم رسید. علماى مسلمان فلسفه اشراقى را به عنوان وسیله‏اى متقن در راه احیاى پویایى فلسفه پذیرفتند. حكمت مشائى ابن سینایى توسط حجه الاسلام ابو حامد غزالى در كتاب «تهافت الفلاسفه» مورد انتقاد قرار گرفته بود، اما حكمت اشراق باب نوینى را در فلسفه اسلامى گشود و از این طریق فلسفه به حیات خود ادامه داد.

فضای شیخ اشراق

شایان ذکر است که شیخ اشراق در زمانی می زیست که حمله به فلسفه رواج بسیار داشت در واقع بعد از وفات شیخ الرئیس، یعنی سال 428 ، آهسته آهسته مخالفان فلسفه و به طور خاص حکمت مشاء زیاد شدند، غزالی از این مخالفان جدی فلسفه به شمار می رفت در مقابل، امام فخر رازی، هم دوره شیخ اشراق که او نیز یکی از مخالفان فلسفه مشائی است از منظر کلامی به نقد و بررسی حکمت مشاء پرداخت.

شیخ اشراق کمی کمتر از نیم قرن بعد از غزالی است و با فخر رازی معاصر است. باتوجه به این فضای انتقادی شدیدی که درباره حکمت مشائی وجود داشت رو تافتن سهروردی از این حکمت طبیعی است البته شیخ اشراق به اصل اندیشه ورزی فلسفی عشق می ورزید و نمی توانست راه مخالفان فلسفه را بپذیرد.

روش شیخ اشراق

روشن است که شیخ اشراق در چنین فضایی برای تایید و تقویت فلسفه، باید در دستگاه جدیدی که عرضه می کند افزون بر عاری بودن از ضعف های فلسفه مشاء از روش عرفانی بهره گیرد، در عین حال که فی نفسه از هویت نیرومند فلسفی نیز برخوردار باشد.

به همین دلیل است که شیخ اشراق برای نیل به این مقصود، نظام فلسفی خود را در چند جهت قوام می بخشد:

جهت نخست:

افزون بر رویه استدلالی، بحثی از روش ذوقی شهودی بهره گرفته است و دستگاه فلسفی خود را بر اساس هر دو روش سامان بخشیده است.

جهت دوم:

سهروردی مباحث فلسفی مشائی را تقریبا وا نهاد و در مقابل، حکمت نوری را بنیان گذاشت. به همین دلیل خود او حکمت اشراقی را فقه الانوار یا علم الانوار نیز نامیده است.

حکمت اشراق

حكمت اشراق، چنان كه معروف است و بسیارى از شارحان و مورخان فلسفه در جهان اسلام اشاره كرده‏اند، منابع گوناگونى دارد. از سویى ریشه در حكمت فهلوانى و خسروانى دارد از سوى دیگر، از روش‏فلسفى مشائى، استفاده مى‏كند و سخت مى‏كوشد كه بینش و حدس فلسفى افلاطونى را نظام پردازى كند و آن را در قالبى فلسفى در آورد. همچنین با تأویل و تفسیر فلسفى آیات بسیارى از نكات ظریف قرآنى را توضیح مى‏دهد.

شهاب الدین سهروردی در مقدمه کتاب حکمت الاشراق خود بیان می کند که این کتاب ما از آن کسانی است که هم خواستار حکمت ذوقی باشند و هم جویای حکمت بحثی و کسانی که فقط جویای حکمت بحثی اند در این کتاب سهمی نباشد.

از نظر خود شیخ اشراق، حساب حکمت الاشراق از باقی آثار وی جداست، وی این کتاب را بسیار ارجمند می شمارد و همواره روش اشراقی را که در آن به کار گرفته است، می ستاید.


مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا