تبیان، دستیار زندگی
چهارمین مورد از صناعت خمس شعر نامیده می شود. شعر استدلالی تخیل آمیز است که عبارت است از سخن خیال انگیزی که باعث تأثر روحی مطلوب در مخاطب می شود. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : رضا هاشمی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

صناعات خمس(شعر)

منطق

اهداف کلی:

هدف از ارائه این مبحث این است که دانش آموز:

1-    بتواند به خوبی مفهوم شعر را درک کند.
2-    با واژه ها، مفاهیم و اصطلاحات این مبحث به خوبی آشنا شود.

چکیده:

چهارمین مورد از صناعت خمس شعر نامیده می شود. شعر استدلالی تخیل آمیز است که عبارت است از سخن خیال انگیزی که باعث تأثیر روحی مطلوب در مخاطب می شود.

شعر

شعر از هنرهای بیانی است که تمام ملت ها با وجود اختلافی که دارند آن را به کار می برند. مقصود از استعمال شعر، برانگیختن عواطف و احساسات مردم است. هدف این است که عواطفی از قبیل شادی و سرور، غم و اندوه، شجاعت، خشم، کینه، ترس، تکریم و تعظیم، تحقیز و توهین و عواطفی از این قبیل را برانگیزند.

اصل اساسی شعر که موجب تأثیر آن در نفوس می شود تخیل است. زیرا در شعر، آنچه بیش از هر چیزی موثر واقع می شود تخیل است به این جهت گفته اند: منطقیان یونان قدیم، ماده اصلی شعر را قضای تخیلی قرار داده اند و وزن و قافیه را به حساب نیاورده اند. البته این تعریف منطقی شعر است و با تعریف ادبی آن اندکی تفاوت دارد. در شعر منطقی وزن و قافیه و سایر شرایط ادبی ضرورت ندارد از این رو اگر شعری وزن و قافیه داشته باشد، اما از جنبه های تخیلی تهی باشد و فقط دارای نظم باشد، از نظر علم منطق شعر محسوب نمی شود. اما اگر عبارتی به صورت نثر، باشند ولی جنبه تخیلی داشته باشند، شعر منطقی به حساب می آید.

پس شرط اصلی شعر منطقی برانگیخته شدن قوه تخیل است.

فایده شعر

شعر در زندگی اجتماعی دارای اثرات زیادی است. زیرا در صورت لزوم عواطف را برمی انگیزد و در تحریک احساسات در مسائل عمومی منافع زیادی برای انسان و مقاصد او نهفته است. این مسائل عبارت است از: مسائل دینی، سیاسی، اجتماعی و مسائل شخصی. مهمترین فواید شعر را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

1-    تحریک روح حماسی سربازان در جنگ.

2-    تحریک روح حماسی عامه مردم در عقاید دینی و سیاسی و یا تحریک عواطف در انقلاب های فکری، عقیدتی و اقتصادی.

3-    تایید و تمجید پیشوایان اجتماعی از طریق حمد و ثنا و تحقیر دشمنان از طریق مذمت کردن آن ها.

4-    ایجاد لذت و شادی و سرور و خوشگذرانی چنانکه در مجالس و میهمانی ها متداول است.

5-    ایجاد غم و اندوه و تحریک به گریه چنانکه در مجالس عزا متداول است.

6-     پند و اندرز و نهی از منکرات و تهذیب نفس و ریاضت و تمرین آن به اعمال پسندیده از قبیل حکم و مواعظ.

در تکمیل آنچه گفته شد اضافه می کنیم که تأثیر قضایای خیالی در ذهن نه به این علت است که این قضایا، متضمن حقیقتی هستند که مورد اعتقاد انسان است، بلکه اگر کذب آن ها مشخص گردد، باز هم تأثیر خود را خواهند داشت؛ زیرا تا وقتی که مقصود از این قضایا این باشد که احساسات و عواطف را برانگیزند، کاذب بودن آن ها تأثیری در عمل آن ها ندارد؛ زیرا مقصود از این قضایا ایجاد اعتقاد و تصدیق و تایید آن نیست.


مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا