صناعات خمس(خطابه)

اهداف کلی:

هدف از ارائه این مبحث این است که دانش آموز:

چکیده:

سومین مورد از صناعت خمس خطابه نامیده می شود. خطابه استدلالی است که برای تشویق مردم به انجام یا ترک عملی از طریق تحریک عواطف و احساسات آنان به منظور اقناع آن ها مورد استفاده قرار گیرد.

خطابه

قانونگذارن، رهبران دینی سیاسی و اجتماعی و امثال آن ها در مسائل مورد نظر خود نیازمند به باور و قبول عامه مردم هستند. زیرا مقصود آن ها و تحقق عقایدشان با اقناع مردم تعمیم می شود. اما عامه مردم مطیع برهان نیستند و برهان را قبول ندارند، همچنان که در مقابل جدل نیز سر فرود نمی آورند؛ زیرا در اجتماعات عمومی، احساس بر مردم بیشتر حاکم است تا عقل و دقت در اجتماعات، فرصت و امکان تعقل و تفکر و سنجیدن ادله و براهین وجود ندارد و اجتماع از تفکری سطحی برخوردار بوده و فاقد تشخیص است. آنچه در اجتماعات موثر است، عبارت است از عبارات شگفت آور و کلمات قانع کننده و زیبا.

چون اجتماع فرصت و حوصله تفکر و تحقیق را ندارد و وقتی اندیشه ایی بر او عرضه می شود در فکر این نیست که درست و نادرست آن را از یکدیگر تفکیک کند؛ بنابراین یا تمام آن را می پذیرد و یا تمام آن را انکار می کند. پس کسی که می خواهد در اجتماعات نفوذ کلام داشته باشد، باید از روش دیگری به غیر از برهان و جدل بهره ببرد.

زیرا واضح است که روش عقلی نمی تواند در ذهن عوام تأثیر بگذارد و عواطف و احساسات آن ها را دگرگون کند. این پدیده اختصاص به اجتماعات ندارد بلکه حتی هر فرد از افراد عوام نیز، نظر به این که فرهنگ و تعقل او در حدی نیست که بتواند روش برهانی و جدلی را دریابد و حتی بسیاری از تحصیل کردگان گرچه می پندارند که فکر آزاد و شناخت کافی دارند، اما اکثراً فقط از طریق روش اقناعی و بر اساس عاطفه و احساس، تحت تأثیر واقع می شوند.

این افراد علی رغم گمان خود که می پندارند شناخت و فرهنگشان به حد کافی رسیده است در بسیاری از عقاید و آراء خود تحت تأثیر عواطف و احساسات قرار دارند. بنابراین روش بحث با عوام باید در حدی باشد که برای آنان قابل درک باشد به این مناسبت گفته اند( با مردم به اندازه عقلشان سخن بگویید. )

روشی که مناسب این قبیل بحث ها می باشد خطابه است. این روش بهترین روش سخن گفتن با اجتماع و عوام است هر کس بتواند با روش خطابی، به آن معنی که در این صناعت مورد نظر است با مردم سخن گوید می تواند عوام مردم را به خود جلب کند و آنان را به سوی امر خیر یا امر شری سوق دهد.

نیاز به صناعت خطابه در این جاست و کسی که بخواهد هدایت مردم را به سوی خیر و سعادت در دست گیرد باید با فنون خطابه آشنا شود این فنون عبارت است از روش های اقناع مردم.

خطابه برای اقناع مردم موثرترین روش های استدلال است و در تعریف آن گفته اند: خطابه استدلالی است که برای تشویق مردم به انجام یا ترک عملی از طریق تحریک عواطف و احساسات آنان به منظور اقناع آن ها مورد استفاده قرار گیرد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا