زیارت جامعه کبیره

در این طرح درس، دانش آموزان با یک سری مباحث از سلسله آموزش های نمازخانه ای مقطع راهنمایی مرتبط با دعای زیارت جامعه کبیره آشنا می شوند.

اهداف درس:

آشنایی دانش آموزان ـ سلسله آموزش های نمازخانه مقطع راهنمایی ـ با زیارت جامعه کبیره

آشنایی با اهمیت زیارت جامعه کبیره

آشنایی با برخی مضامین زیارت جامعه کبیره

وسایل لازم:

امکانات پخش صوت

مفاتیح به تعداد دانش آموزان ـ چنانچه چنین امکانی در مدرسه شما نیست می توانید روز قبل از همه بخواهید که با خود بیاورند یا اینکه با استفاده از لینک زیر برگه مخصوص دعای زیارت جامعه کبیره را دانلود و به تعداد دانش آموزان تهیه نمائید ـ

جهت دانلود فایل صوتی دعای زیارت جامعه کبیره کلیک کنید.

طرح درس:

زیارت جامعه کبیره؛ یادگارِ ماندگارِ امامِ نازنینِ ما علی بن محمد الهادی النقی علیه السلام در تشریح شان و مرتبه معصومین علیهم السلام ست. با توجه به طولانی بودن و سطح بالای مراتب توحیدی و امام شناختی فرازهای رنگارنگ این دعا، ما تنها به گفتن همین مسئله اکتفا کرده به شرح موارد زیر پرداخته و آخرالامر بخشی از فرازهای ابتدایی این دعا را با دانش آموزان زمزمه خواهیم نمود.

نهضت نرم افزاریِ امامِ ما هادی علیه السلام

نهضت علمی که امامِ ما هادی علیه السلام با وجود فشار و اختناق دشمنان ایجاد کردند، بسیار مثال زدنی است. علی الخصوص در بین خلفا، متوکل - که خدا او را از رحمتش دور کند - خیلی حضرت را مورد آزار و اذیت قرار داد. تعداد اصحاب و شاگردان حضرت تقریباً یکصدوهفتاد و هشت نفر بوده اند.

چنان چه به فهرست شیخ طوسی، فهرست ابن ندیم،  فهرست رجال نجاشی نگاه کنیم، می بینیم که هر کدام از این بزرگان در زمره بزرگترین دانشمندان بوده اند که بعض ایشان مۆلفات بسیاری داشته اند. این که کسی در این عمر کم، در فشار، این نهضت را ایجاد و این همه شاگرد تربیت نماید؛ یک معجزه است.

یکی از شاگردان و اصحاب برجسته حضرت هادی علیه السلام آقا و مولای ما حضرت عبدالعظیم حسنی علیه السلام است. حضرت عبدالعظیم از شاگردان و اصحاب برجسته یا برجسته ترین شاگرد حضرت هادی علیه السلام بوده است. یک نفر می گوید از حضرت امام هادی سلام الله علیه سۆالاتی داشتم و حضرت قریب به این مضامین فرمود: تو که اهل ری هستی، از عبدالعظیم  بپرس. خیلی حرف بزرگی است که یک امام معصوم مردم را برای حل مشکل به یک نفر ارجاع دهد.

گذشت و بزرگواری امامِ نازنینِ ما هادی علیه السلام

ما این قطعه را به صورت داستان نقل می کنیم تا اگر یکی از عزیزان تمام متن را نتوانست به خوبی به حافظه بسپرد از روی آن به صورت نمایش رادیوی اجرا نماید.

مسعودی نقل می کند که فردی سعایت^[2] امام هادی علیه السلام را نزد متوکل خلیفه عباسی کرده بود؛ که آقا چنین است و چنان است و اسلحه در منزلش است و به ایشان مراجعه می شود. خیلی حرف ها زده بود.

تا این که دربار عباسی حضرت را اجباراً به سامرّا می خواند.

حضرت وقتی روی اسب می نشینند، آن ملعون می گوید که: نمی دانم؛ می دانی که تمام این کارها را من کردم؟ تمام این سعایت ها را من کردم و من کار تو را به این جا رسانده ام که الان تو را از مدینه ی جدّت می برند.

بعد هم قریب به این مضمون امام را تهدید می کند که:

اگر به کسی در سامرا و به خلفا بگویی؛ من تمام مزارع دوستانت را آتش می زنم، نخل ها را آتش می زنم، چشمه ها را کور می کنم.

امام ما هادی علیه السلام با متانت می فرمایند که:

من دیشب شکایت تو را به بزرگی کردم که پس از او کسی را لایق نمی دانم تا شکایت کسی را به پیش او ببرم.

آن مرد می پرسد: به کی گفتی؟

حضرت می فرمایند: به خدا.

آن شخص به لرزه می افتد و می گوید: آقا مرا عفو کن!

امام بزرگوارِ ما هادی علیه السلام می فرمایند:

«عفَوْتُ عَنکَ»؛ عفوت کردم.

حال با مطرح کردن مثال هایی گوناگون از زندگی روزمره بچه برایشان تبیین نماییم چقدر عجیب است که انسان شخصی را که تمام ظلم را درباره اش مرتکب شده است، در یک کلمه عفو کند. و بگویید ما در سیره ائمه علیهم السلام از این عفوها بسیار داریم که اگر جمع شود، کتابی می شود که چگونه آن بزرگواران دشمنانشان را عفو می کرده اند. جا دارد در اینجا از دانش آموزان بپرسیم که آیا موارد دیگری را به خاطر دارند؟ و مدتی از وقت کلاس را به بازگویی این روایات توسط بچه ها اختصاص دهیم.

خواستند شیعه بیشتر بشناسد ولی اش را!

به دانش آموزان می گوییم که زیارت جامعه کبیره حاوی کلماتِ عجیبی است. بی اغراق باید گفت که این زیارت، مکملِ تمام کلماتی است در متون روایی در زمینه امام شناسی به دست ما رسیده است. اگر این زیارت نبود؛ خیلی از مقامات ائمه علیهم السلام بر ما ناشناخته می ماند. خدا کند که همه ما محرم این حرف ها بشویم.

امامان ما علیهم السلام کلماتشان مثل قرآن است. در قرآن می گوید:«لا یَمَسُّهُ الاّ المُطَهَّرُونَ». باید طهارت باطنی باشد تا انسان این کلمات را متوجه شود. بعض فرازهای جامعه کبیره چنین ست. «أنتُم الصِّراطُ الأقْوَم و السّبیل الأعْظم و شُهَداءُ دارِ الْفَناءِ و شُفَعاءُ دارِ الْبَقاءِ و الرّحْمَةِ الْمَوصُولَة» مثلاً چنانچه این جا اگر کسی معنا رحمت موصوله را بتواند وجدان نماید و بفهمد ...

دانش آموزان باید بدانند هر وقت فردی با آن بزرگواران دشمنی می کند، این دشمنی به جهل و عدم شناخت و شناختِ ناقص او برمی گردد. اگر انسان این بزرگواران را بشناسد، نمی تواند دشمنی کند.

رو به دانش آموزان می گوئیم:

بچه ها همه می دانیم ائمه علیهم السلام نمی توانستند همه چیز را بگویند. ائمه حتی بین دوستانشان هم تقیه کردند و بعضی چیزها را نگفتند. امام زین العابدین علی بن الحسین علیه السلام فرموده اند: اگر من بعضی چیزها را به این مردم بگویم، من را به بت پرستی متهم می کنند. در زیارت جامعه کبیره هم خیلی مسائل را در قالب هایی خاص گفته اند تا به دست اهلش برسد. اگر هیچ نمی گفتند، ما خیلی محروم می شدیم. بنابراین بسیاری مسئل را سربسته گفته و گذشته اند تا به اهلش برسد. شاید فلسفه زیارت جامعه این بود که اهل بیت نازنین ما علیهم السلام خواستند شیعه بیشتر بشناسد ولی اش را: خَلَقَکُم اللهُ أنواراً فَجَعَلَکُم بِعَرْشِهِ مُحدِقینَ

بخوان تا بشناسی ام!

شاید برخی از ما عادت کرده ایم هر چیزی را برای ثوابش انجام دهیم. باید به دانش آموزانمان گوشزد کنیم که یکی از دعاهایی که باید معنای آن را بدانیم و خوب نسبت به آن وقوف یابیم همین دعاست بد نیست بخش هایی از آن را با هم بخوانیم و معانی آن را مرور نماییم.

در این جا دبیر ارجمند جا دارد بنا به روحیه و حوصله کلاس و پرهیز از هرگونه ایجاد زدگی در دانش آموزان یکی از فرازهای دعا را انتخاب و با صوت خوش بخوانند و سپس معنای آنرا مطابق رویه جلسات گذشته مرور نمایند که در اینجا توصیه ما فراز اول این زیارت شریف است.

از دانش آموزان بخواهید مفاتیح ها را بگشایند تا دعا را همراه با ایشان زمزمه نمایید.

پی نوشت:‌ 

[1] حافظ به سعی سایه، نشر کارنامه، تهران، 1380

[2] بدگویی

[3] حافظ به سعی سایه، نشر کارنامه، تهران، 1380

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه:‌ محمد حسین بنکدار

تنظیم: مریم فروزان کیا