تطبیق قواعد در نثر فارسی 2

اهداف یادگیری:

تطبیق قواعد آموخته شده در زبان فارسی

ملموس شدن قواعد از طریق پیاده کردن بر روی متون کهن فارسی

نثر فارسی کهن نثری است که دریافت معنا و تطبیق قواعد دستور زبان بر روی آن به ظاهر سخت می آید، اما با کمک هم می توانیم این کار را انجام دهیم:

بر رفتن بر درجات شرف بسیار موونت است و فرود آمدن از مراتب عزّ اندک عوارض.

( جهانگشای جوینی)

بر رفتن: اسم( مصدر پیشوندی)، مفرد، مشتق، عام، معرفه

بر: حرف اضافه، ساده

درجات: اسم ، جامد، جمع( عربی)، ساده،عام، معرفه

شرف: اسم، مفرد، ساده، جامد، عام، معرفه

بسیار: قید، بی نشانه، کمیت

موونت: اسم، مفرد، ساده، جامد، عام

است: فعل مضارع ساده، سوم شخص مفرد، گذرا به مسند، وجه اخباری

و: حرف ربط هم پایگی، ساده

فرودآمدن: اسم ( مصدر)، مشتق مرکب، عام، مفرد

از : حرف اضافه، ساده

مراتب: اسم، جمع مکسر( عربی)، ساده، جامد، عام

عز: اسم، مفرد، جامد، عام، معرفه، ساده

اندک: قید بی نشانه، کمیت و مقدار

عوارض: اسم، جمع مکسر( عربی)، جامد، عام، ساده

بررسی نحوی:

بر رفتن: نهاد

درجات شرف: متمم قیدی/ درجات: هسته/ شرف : وابسته ی پسین اضافی

بسیار موونت: مسند/ بسیار در معنای « پر » به کار رفته است و نمی توان بسیار را وابسته ی پیشین آن به شمار آورد.

فرود آمدن: نهاد و معطوف به رفتن

مراتب عز: متمم اسم/ مراتب: هسته / عز: وابسته ی پسین اضافی

اندک عوارض: مسند

دمی رفت و باز نیاید فردا اعتماد را نشاید. حال را باش و غنیمت دان که هم دیر نپاید.

( خواجه عبدالله انصاری)

بررسی صرفی:

دمی: اسم، مفرد، جامد، ساده، نکره، عام

رفت: فعل ماضی ساده، سوم شخص مفرد، ناگذر، معلوم، وجه خبری

و: حرف ربط هم پایگی، ساده

باز نیاید: فعل مضارع التزامی، پیشوندی، ناگذر، معلوم، وجه التزامی

فردا: اسم، مفرد، جامد، ساده، عام

اعتماد: اسم، مفرد، جامد، ساده، عام

را: حرف اضافه، ساده

باش: فعل امر، دوم شخص مفرد، ناگذر، معلوم، وجه امری

و: حرف ربط هم پایگی، ساده

غنیمت دان: فعل امر، دوم شخص مفرد، مرکب، گذرا به مفعول، وجه امری

که: حرف ربط وابستگی، ساده

هم: در اصل حرف ربط همپایگی، قید

دیر: قید، ساده، جامد، بی نشانه، زمان

نپاید: فعل مضارع، سوم شخص مفرد، ساده، ناگذر، وجه خبری

بررسی نحوی:

دمی: نهاد

رفت: فعل

باز نیاید: فعل و فاعل آن « دم » است.

فردا: نهاد

اعتماد: متمم

نشاید: فعل

حال: متمم یا مضاف الیه

باش: فعل امر

غنیمت دان: فعل و مفعول آن « حال» است.

هم: قید تاکید

دیر: قید زمان

نپاید: فعل و نهاد آن « حال» است.

مادام که سخن گفته نیامده است محل اختیار باقی است و پس از اظهار تدارک آن ممکن نگردد.

( کلیله و دمنه)

بررسی صرفی:

مادام: قید، جامد، ساده

که: حرف ربط وابستگی، ساده

سخن: اسم، مفرد، ساده، جامد، عام

گفته نیامده است: فعل ماضی نقلی، ساده، سوم شخص مفرد، مجهول، وجه خبری

محل: اسم، مفرد، ساده، جامد، عام، معرفه

اختیار: اسم، مفرد، ساده، جامد، عام، معرفه

باقی: صفت بیانی ساده، پسین، جامد

است: فعل مضارع ساده، سوم شخص مفرد، گذرا به مسند، معلوم، وجه خبری

و: حرف ربط همپایگی، ساده

پس از: حرف اضافه، مرکب

اظهار: اسم، مفرد، ساده، جامد، عام، معرفه

تدارک: اسم، مفرد، ساده، جامد، عام، معرفه

آن: ضمیر جانشین اسم، اشاره به دور، ساده

ممکن: صفت بیانی پسین، ساده، جامد

نگردد: فعل مضارع اخباری( « می » محذوف)، سوم شخص مفرد، ساده، گذرا به مسند، معلوم، وجه خبری

بررسی نحوی:

مادام: قید زمان

سخن: نهاد

گفته نیامده است: فعل مجهول

محل: نهاد

اختیار: وابسته پسین اضافی

باقی: مسند

است: فعل

اظهار: متمم قیدی

تدارک: نهاد

آن: وابسته پسین اضافی

ممکن: مسند

نگردد: فعل

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: فاطمه شیرزاده - تنظیم: یگانه داودی