نقش نما

اهداف یادگیری:

آشنایی با نشانه های موجود در جمله برای شناسایی نقش ها

نقش نما چیست؟

واژه هایی هستند که به کمک آن ها می توانیم نقش کلمات را در جمله بازشناسی کنیم.

به جملات زیر دقت کنید:

کتابم را از قفسه ی کتابخانه برداشتم و بااشتیاق شروع به مطالعه کردم.

کتابم: مفعول / نشانه ی « را » نشانه ی مفعول است .

قفسه: متمم / حرف « از » یک حرف اضافه است که متمم بودن کلمه ی بعد از خود را نشان می دهد.

ای مردم! بدانید نتیجه ی تمام کارهایتان به خودتان بازمی گردد بنابراین هرکس باید مراقب کارهای خود باشد.

مردم: منادا / « ای» حرف نداست و کلمه ی پس از آن منادا می باشد.

وجود نشانه ی « کسره» ( نقش نمای اضافه ) پیش از « کارهایتان » نشانه ی مضاف الیه بودن آن است.

بنابراین: حرف ربط ( پیوند ) که دو جمله را به هم پیوند داده است.

اکنون در توضیح انواع نقش نما باید گفت:

1)    را:

نقش نمای مفعولی است که بعد از گروه اسمی آمده و نشانه ی معرفه بودن مفعول است.

-         لیلا همانطور که نگاه می کرد کیفش را برداشت و با عصبانیت از خانه خارج شد. شاید او این واقعیت را نتواند درک کند که پدرش تنها صلاح او را می خواهد، اگر اندکی تامل کند درخواهد یافت که نمی تواند رویاهایش را با پنهان کردن واقعیات تحقق بخشد.

-         مادربزرگ هر روز عصر بساط مختصرش را به ایوان می آورد. استکان و نعلبکی ها را به دقت می شست و آن ها را خشک می کرد و به هرکدام از ما یک استکان چای داغ خوش رنگ می داد.

2)    نقش نمای اضافه :

این نشانه بعد از اسم می آید و کلمه ی بعد از آن مضاف الیه یا صفت است.

کلبه ی گلی آنان روی خاک خیس و نم کشیده ی کنار رودخانه قوز کرده بود و انگار پنجه های خود را به خاک فرو برده بود.

کسره ی اضافه نقش نمای مضاف الیه یا صفت است.

3)    حرف اضافه:

حرف اضافه قبل از متمم می آید، به عبارت دیگر هر گروه اسمی که پس از حرف اضافه بیاید متمم است.

حرف اضافه نشانه ی متمم است.

-         در زندگی زخم هایی است که مثل خوره روح را آهسته و در انزوا می خورد و می تراشد.

-         مادرم را هر روز صبح می بینم دست هایم را روی صورت او می کشم . حالا دیگر تمام برجستگی ها و فرورفتگی های صورتش را از حفظ می دانم . هنوز هم وقتی با او حرف می زنم دوست دارم دستش را در دستم بگیرم. می پرسد: چرا دست هایم را می گیری؟

می گویم : چون از گرمی دست هایت جان می گیرم.

4) حرف ربط ( پیوند ): حرف ربط نقش نما دو گونه است:

الف) نقش نمای جمله های وابسته ( پیوندهای وابسته ساز ):

پیوندهای وابسته ساز پرکاربرد عبارتند از : چون، زیرا، اگر، با این که، گرچه، که، تا ...

- مادر می گوید دست های من از دست های او ماهرتر است زیرا من عادت کرده ام که شکل هرچیز را با لمس کردن به ذهن بسپارم.

- اگر گفتی چه کسی به خانه ی ما آمده است، جایزه ی خوبی خواهی گرفت.

- ققنس مرغی خوش رنگ و خوش آواز است که منقار او سیصد و شصت سوراخ دارد.

ب) نقش نمای جمله های هم پایه ( پیوندهای هم پایه ساز ):

پرکاربردترین پیوندهای هم پایه ساز عبارتند از: و، اما، ولی، یا ...

-         بالهای پروانه ها رنگارنگ است ولی از وقتی که به دنیا آمده ام، رنگی جز سیاهی ندیده ام.

-         اشک هایم مثل باران روی صورتم می لغزید اما اجازه ندادم کسی بفهمد.

-         دلم می خواست خودم به تنهایی وارد اجتماع بشوم و زندگی را تجربه کنم.

5)    نشانه ی ندا:

در زبان فارسی سه نشانه ی ندا داریم: آی، ای، یا

این واژه ها نشانه ی ندا نام دارند و اسمی که بعد از آنها می آید را منادا می نامند.

-        ای که مرا خوانده ای، راه نشانم بده.

-        آی مردم ! بدانید آنچه را انجام می دهید به سود یا زیان خود انجام داده اید.

-         یا امام رضا! آنچنان حسرت زیارت تو را بر دل دارم که گویی چون کبوتری خواهان پرواز به سویت هستم.

تست:

کدام گزینه صحیح است؟

الف) کودکی خردسال می خواست بوته ی ذرتی را از زمین برآورد اما نتوانست----> این دو جمله هم پایه اند.

ب) با کوشش فراوان بوته ی ذرت را از زمین کند-----> از زمین : گروه قیدی

ج) همسر و فرزندش را نمی شناخت ----> را: نشانه ی ندا

د) روزی موش بر لب آب آمد تا غوک را بطلبد----> در این جمله نقش نمای مفعولی به کار نرفته است.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه : فاطمه شیرزاده