تبیان، دستیار زندگی
ما همواره در حال دریافت اطلاعات گوناگونی از محیط اطراف خود هستیم. اندام های حسی به منزله ی ابزارهای دریافتی از محیط به شمار می روند. این اندام ها که با مراکز عصبی در ارتباط هستند، آن چه ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : نسیم گوهری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اندام های حسی

اندام های حسی

چکیده

ما همواره در حال دریافت اطلاعات گوناگونی از محیط اطراف خود هستیم. اندام های حسی به منزله ی ابزارهای دریافتی از محیط به شمار می روند. این اندام ها که با مراکز عصبی در ارتباط هستند، آن چه را که از محیط گرفته اند، به صورت پیام عصبی در می آورند و به مراکز عصبی مربوط ارسال می کنند. پنج حس مهم در انسان وجود دارد که عبارتند از، حس بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه. هرکدام از این حواس عملکرد خاصی دارند و هم چنین دارای اختلالات مخصوصی نیز هستند که در صورت بروز، عملکرد دستگاه حسی را مختل می کند.

اهداف

دانش آموز بتواند اندام های حسی را نام ببرد و درباره فواید آن ها بداند.
درباره اختلالات و عیوب دستگاه های حسی اطلاعات جمع آوری کند.

شرح درس

حس بینایی
می توان بینایی را مهم ترین حس انسان نام برد. زیرا حدود 80 درصد اطلاعاتی که از اطراف خود به دست می آوریم از طریق بینایی است. چشم ساختمانی پیچیده دارد و از اندام های بسیار زیادی تشکیل شده است. نوری که به چشم می رسد از طریق قرنیه، زلالیه، مردمک، عدسی و زجاجیه می گذرد و به پرده ی شبکیه می تابد. لایه های داخلی شبکیه سلول هایی حساس به نور هستند، برخی از این سلول ها مخروطی و برخی نیز استوانه ای شکل هستند. سلول های استوانه ای نسبت به نور کم حساس هستند و همه چیز را سیاه یا سفید می بینند. در عوض سلول های مخروطی مسئول دریافت رنگ ها هستند و به نور زیاد نیاز دارند.

برخی از بیماری های چشم
نزدیک بینی
شخص نزدیک بین قادر است اشیای نزدیک را به خوبی ببیند، ولی اشیای دور را به وضوح نمی بیند. در این حالت تصویر در جلوی شبکیه تشکیل می شود، افرادی که دچار نزدیک بینی هستند از عینک های مخصوص با عدسی مقعر استفاده می کنند.

دوربینی
شخص دوربین اشیای دور را بهتر از اشیای  نزدیک می بینید ولی اشیای نزدیک را به خوبی نمی تواند ببیند، زیرا در این افراد تصویر در پشت شبکیه چشم تشکیل می شود. این افراد معمولا با استفاده از عینک های دارای عدسی محدب تا حدودی می توانند اشیای نزدیک را هم به خوبی ببیند.
بیماری های دیگری مانند شب کوری، کوررنگی، گل مژه، آب سیاه نیز وجود دارند که هرکدام بخش خاصی از چشم را تخریب می کنند و باعث اشکال در بینایی فرد می شوند.

حس شنوایی
گوش نیز مانند چشم یکی از اندام های حسی و ارتباطی به شمار می رود.

اندام های حسی

ساختمان داخلی گوش دارای سه قسمت جدا از هم است:
گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی
هرچیزی که صدا ایجاد کند، باعث لرزش هوا می شود. این لرزش که در همه جا پخش می شود به گوش نیز می رسد و با پرده گوش برخورد می کند. این پرده در انتهای مجرای گوش قرار گرفته است. لرزش پرده ی گوش به قسمت حلزون مانندی که داخل سر قرار دارد(گوش داخلی)، می رسد. در این قسمت رشته های عصبی وجود دارند که پیام شنوایی را به مغز می رسانند. خوب است بدانید گوش داخلی در حفظ تعادل انسان نیز نقش دارد.

بیماری های گوش
برخی از افراد صداها را به خوبی نمی شنوند که اصطلاحا گفته می شود که گوش آن ها سنگین است. سنگینی گوش ممکن است ناشی از جمع شدن مواد ترشحی روی پرده ی آن باشد که با شستشوی گوش رفع می شود. ممکن است در اثر ایجاد صدای بلند در نزدیکی گوش، پرده ی گوش آسیب ببیند و شخص به خوبی نشنود. به هنگام عفونت لوزه ها، گلو و بینی، میکروب ها می توانند به گوش میانی راه پیدا کنند و باعث عفونت شوند. بنابراین بهتر است که برای مداوای بیماری ها به سرعت اقدام کرد.

حس بویایی
گیرنده های بویایی در قسمت بالای حفره های بینی قرار دارند. مولکول های موجود در هوا، از را ه هوا وارد بینی می شوند و گیرنده های بویای واقع در بینی را تحریک می کنند.

اندام های حسی

حس چشایی
زبان اندامی است که مسئول حس چشایی است. در روی زبان سلول های ویژه ای وجود دارند. این سلول ها در اجزایی به نام جوانه های چشایی قرار گرفته اند. جوانه های چشایی در فرورفتگی های سطح زبان جای دارند. این سلول ها بیشتر در نوک، اطراف و عقب زبان قرار گرفته اند. برای حس کردن مزه ی یک خوراکی لازم است تا مولکول های آن درون آب دهان حل شوند. زبان انسان در برابر چهار مزه اصلی یعنی شوری، شیرینی، تلخی و ترشی حساس است.

اندام های حسی

آزمایش کنید
مقداری آب قند، آب لیمو، آب نمک و سه ظرف و چند قطره چکان تهیه کنید. تصویر زبان را روی یک کاغذ بکشید. چشم دوست خود را ببندید و با قطر چکان مزه های مختلف را در نقاط مختلف زبان او بچکانید. مزه ای را که حس می کند را روی شکل زبان علامت بزنید.

آیا از نظر احساس مزه ها، بین نقاط مختلف زبان تفاوتی وجود دارد؟
آیا می دانید زبان مزه ها را چگونه احساس می کند؟

اندام های حسی

حس لامسه
پوست اندامی است که توسط آن از سردی و گرمی اشیا و زبری و نرمی آن با خبر می شویم. گیرنده هایی که فشار را حس می کنند در عمق بیشتری در پوست قرار گرفته اند . مثلا اگر نوک یک مداد را روی پوست خود بکشید، تنها گیرنده های لمس را تحریک کرده اید. اما اگر آن را روی پوست خود فشار دهید، گیرنده های فشار را تحریک کرده اید.

مرکز یادگیری سایت تبیان، تهیه: نسیم گوهری

تنظیم: مرجان سلیمانیان