ماده ی زمینه ای برون سلولی(2)

اهداف:

• آشنایی با ماده زمینه ای سلول
• آشنایی با دیواره های سلول گیاهی

شرح درس:

مربوط به ساختارشناسی و مورفولوژی

در طرح درس "ماده ی زمینه ای برون سلولی(1)" در مورد دیواره اولیه در گیاهان صحبت به میان آمد. در این طرح ادامه این موضوع پیش گرفته می شود. یکی از وجوه تمایز سلول گیاهی ازسلول جانوری، وجود غشای مخصوص سلول گیاهی است. در بین گیاهان آوندی سلول های مخصوص که در تولید مثل گیاه دخالت دارند عاری از این غشای سلولری هستند. سایر سلول های گیاهی (گیاهان آوندی) دارای غشای سلولزی هستند. غشای سلول گیاهی اولین بار در قرن 17 و قبل ار کشف وشناخت پروتوپلاسم شناخته شد. این غشای سلولزی حدود 2 تا 5 میکرون ضخامت دارد.

دیواره ی سلولی ثانویه

وقتی بزرگ شدن سلول متوقف گردید و بلوغ آغاز شد، دیواره ی ثانویه روی دیواره اولیه به طرف داخل ساخته می شود. دیواره ثانویه ضخیم تر و غیرقابل انعطاف تر از دیواره اولیه است. دیواره ی ثانویه شامل بیش از 45 درصد سلولز، مقدار کمتری همی سلولز و مقدار نسبتاً کمی مواد پکینی هستند. در سلول چوبی با دیواره ضخیم، دیواره ی ثانویه اغلب از دو ناحیه مشخص براساس جهت میکروفیبریل ها تشکیل شده است. در هر دو ناحیه میکروفیبریل ها به صورت مارپیچ در اطراف سلول مرتب می شوند. در سمت خارج، یعنی در مجاورت دیواره اولیه، میکروفیبریل ها با زاویه بزرگی نسبت به محور طولی سلول قرار می گیرند. در لایه درونی، میکروفیبریل ها تقریباً موازی با محور طولی سلول هستند.

بیشتر دیواره های ثانویه حاوی لیگنین هستند که تقریباً 35 درصد وزن خشک بافت های چوبی را تشکیل می دهد. لیگنین ها استحکام زیادی دارند حتی از میکروفیبریل های سلولز محکم تر هستند. لیگنین در برابر استخراج مقاوم است و همین امر سبب شده است که مطالعه شیمی آن مشکل باشد. لیگنین بعد از سلولز یکی از مهم ترین مواد زیستی از لحاظ ساختاری است. ترکیب سلولز با لیگنین مسئول استحکام فوق العاده ی چوب است.

توضیح فیلم:

دیواره ی سلولی از سلولز ساخته شده است. این لایه های سلولزی به همراه رشد سلول افزایش می یابند.

نظرات متعددی راجع به طبیعت این غشای سلول گیاهی وجود دارد که می توانید در ذیل مطالعه نمایید.

• بر طبق یک نظریه، دیواره ی سلول از جریان رشد سلول حاصل می می شود و ساختمان آن از نوع مواد پروتوپلاسمی است.
• نظریه دیگرمی گوید: جدار سلول گیاهی از ترشحات مرده پروتوپلاسمی به وجود می آید که منتهی به خارج یعنی دیواره ی سلول می گردد.
• برطبق هر دو نظریه در هرحال جدار سلول در زمانی که با پروتوپلاسم در تماس است رشد و تکامل می یابد و به عبارت دیگر پروتوپلاسم نیز فعال است و این رشد از داخل به خارج است ( از طرف پروتوپلاسم به طرف خارج ). استثناء در غشاء گرده ها وجود داردکه سطح خارجی دانه های گرده اگزین ممکن است از دو طرف داخل و خارج رشد و تکامل یابد. بدین طریق که از طرف داخل به وسیله ی تماس با پروتوپلاسم و از طرف خارج به واسطه ی تماس با غشای داخلی کیسه های بساک که دانه های گرده را احاطه کرده استو با آن ها در تماس است رشد می یابد.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا