ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه سوم
حداقل زمان مورد نیاز برای انجام پروژه: 2 هفته
هزینه برآوردی: كم
سطح دشواری: ساده
در ادامه می توانید توضیحات مربوط به چند وسیله ای را که در کشت میکروب استفاده می شود بخوانید.
جعبه ابزار زیستی
فور (اون (Hot air oven) )
از دستگاه فور برای استریل کردن ظروف فلزی و شیشه آلات آزمایشگاهی استفاده می شود. این دستگاه با حرارت خشک کار می کند.
وسایل خود را درون دستگاه قرار دهید و آن را روشن کنید. دما را روی 170 درجهیسانتیگراد قرار داده. بعد از مدت زمان یک ساعت ظروف شما استریل شدهاند و میتوانید آنها را خارج سازید؛ البته بعد از خنک شدن!
* اگر فور نداشتیم چه کار کنیم؟
می توانیم از فرهای خانگی برای حرارت دادن ظروف استفاده کنیم.
جعبه ابزار زیستی
هود میکروبیولوژی (Laminar flow hoad)
هود میکروبیولوژی محفظه ای است که هوا درون آن جریان دارد و با عبور از صافی های بسیار ریز، ذرات معلق و میكروب های آن گرفته شده و همچنین سطوح داخلی محفظه و لوازمی كه در زیر هود قرار گرفته اند بهكمك اشعه ماوراء بنفش عاری از هر نوع میکروبی می شود.
به کمک این دستگاه می توان در شرایطی که هوا عاری از میکروارگانیسم و کاملاً استریل است، کار کرد.
این دستگاه دارای کلاس های 1، 2 و 3 است. کلاس 1 برای کار با میکروب های محیطی است که قدرت بیماری زایی بسیار پایینی دارند؛ کلاس 2 در مورد میکروب های فرصت طلب و کلاس 3 برای میکروب های بیماری زا و خطرناک کاربرد پیدا میکند.
و اما . . .الان زمان استفاده کردن از محیط کشت هایی است که ساخته اید. زمان کشت دادن میکروب ها!
به اطراف خود نگاه کنید، فکر میکنید میکروب ها کجا زندگی میکنند؟
لازم نیست برای پیدا کردن آنها خود را به زحمت بیندازید. میکروب ها همه جا هستند و غنی ترین منبع میکروب خود شما هستید! درون روده های ما حدود 100 هزار میلیارد (1014) باكتری وجود دارد كه این تعداد از تعداد كل سلولهای بدنتان بیشتر است.
مواردی که برای کشت پیشنهاد میشود:
- کمی بستنی سنتی (شاید این آخرین باری باشد که هوس بستنی خوردن بكنید!)
- وسایل شخصی مثل مسواک (بعد از دیدن میکروب های مسواک تان آن را دور نیندازید، این میکروب ها از دهان خودتان آمدهاند!).
- یک تار موی سر (حتی شما که فکر میکنید خیلی آدم تمیزی هستید!!!).
- اسکناس (اگر نفر قبلی که این پول را به شما داده دستش را در بینی کرده باشد، کلونی های طلایی زیبایی روی محیط شما رشد خواهد کرد:)
برای کشت دادن میکروارگانیسمها نیز مانند زمانی که محیط ها را میساختید، باید در شعاع 30 سانتیمتری از شعله کار کنید. دراین صورت فقط میکروبی رشد خواهد کرد که شما میخواهید نه آلودگی های محیطی.
پس از کشت دادن میکروب ها باید شرایط رشد آن را فراهم کنید. مهم ترین چیزی که باید برای آنها فراهم کنید، گرماست. انکوباتور وسیله ای است که این کار را انجام میدهد. میکروب های متفاوت برای رشد خود نیاز به دماهای مختلفی دارند اما دمای 30 درجه سانتیگراد برای اغلب آنها دمای مناسبی است. لذا پلیت ها را در انکوباتور قرار داده و دستگاه را روی 30 درجه سانتیگراد تنظیم کنید.
میکروب ها در مدتی که درون انکوباتور قرار دارند، تقسیم می شوند و تعدادشان زیاد و زیادتر شده تا آنجا که بعد از 48 ساعت شما میتوانید آنها را با چشم خود ببینید.
جعبه ابزار زیستی
انکوباتور (lncubator)
انکوباتور وسیله ای است که برای رشد و تکثیر باکتری ها گرمای بهینه ایجاد میکند. در این دستگاه که ظاهری شبیه ماکروفرهای خانگی دارد میتوان دما و زمان مورد نیاز برای رشد میکروارگانیسم را تنظیم كرد و محیط های کشت داده شده را درون آن قرار داد.
* اگر انکوباتور نداشتیم چه کار کنیم؟
هم میتوانیم از فضاهایی که دمای مورد نیاز ما را دارند استفاده کنیم مثل شوفاژخانه ها و هم می توانیم خودمان جعبه ای برای نگهداری محیط های کشت مان در نظر بگیریم و در کنار آن وسیله ای گرمازا قرار دهیم.
در شکل 6 تصویر انکوباتور شیکر داری (lncubator shakers) را میبینید که برای رشد باکتری هایی استفاده میشود که ضمن رشد نیاز به هوادهی دارند. برای این کار دستگاه صفحهای دارد که حرکت میکند و سوسپانسیون حاوی میکروب را حرکت میدهد و هم می زند تا هوا به همه سلول ها برسد.
گاهی اوقات باکتری ها ضمن رشد نیاز به درصد کمی دی اکسیدکربن دارند. در اینصورت از انکوباتورهای CO2 دار استفاده میشود.
* اگر انکوباتور CO2 دار نداشتیم چه کار کنیم؟
میتوانیم درون محفظهی انکوباتور، ظرفی در بسته قرار دهیم و درون آن یک شمع بگذاریم. شمع اکسیژن محفظه را مصرف کرده، دی اکسید کربن تولید میکند و بعد از چند ثانیه خاموش میشود. باکتری ها در چنین شرایطی گاز مورد نیاز خود را تأمین میکنند.
نتایج قابل مشاهده
1- در کدام محیط ها شاهد رشد کلنی میكروبی هستید؟
در اینجا مشخص میشود که آیا محیط های شما فاکتورهای لازم برای رشد میکروب ها را داشتهاند یا خیر. نتایج نشان میدهد که در همه محیط ها، میکروب رشد کرده است به جز محیطی که با پودر ژله آماده ساخته شده است. اما چرا؟ این محیط نیز مانند سایر محیط ها، مغذی است اما از آنجا که مواد غذایی کارخانه ای معمولا افزودنی هایی برای ماندگاری بیشتر در محیط دارند که مانع رشد میکروب ها میشود، بر روی ژله چیزی رشد نمیکند.
2- در کدام محیط شاهد رشد میکروب بیشتری هستیم؟
بسته به نوع مواد غذایی به کار رفته در محیط ها میکروب های کم نیاز و پر نیاز قادر به رشد بر سطح آن هستند. بعضی از محیط هایی که ساختهاید حاوی حداقل مواد لازم برای رشد میکروب هستند و فقط میکروب های کم نیاز قادر به رشد در آن هستند ولی در محیط آب گوشت که محیطی مغذی است علاوه بر میکروب های کم نیاز، پرنیازها هم قادر به رشد در آن هستند.
3- کدام قارچ است و کدام باکتری؟
در پایان پروژه کلنی های متفاوتی خواهید داشت. نکته بسیار مهم این است که باید بتوانید کلنی باکتری را از قارچ تشخیص دهید. قارچ ها معمولاً روی محیط جامد کلنیهای رشته ای، پرز مانند، پودری و پنبه ای می دهند.
در حالی که باکتریها صرفنظر از شکل کلنیهایشان، معمولاً ظاهری كرهای دارند و پودری و پرز مانند نیستند.
4- در کدام محیط کدام میکروب رشد کرده؟
در پایان پروژه خواهید دید که در بعضی محیط ها فقط باکتری رشد کرده اند، در بعضی فقط قارچ و در بعضی دیگر هر دو رشد کردهاند. اما چرا؟
ما محیط ها را با مواد مختلفی ساخته ایم که هر کدام pH خاص خود را دارد. باکتری ها معمولاً در pH های قلیایی رشد می کنند و قارچ ها نیز در pH اسیدی. لذا بسته به نوع ماده غذایی ای که به کار برده اید باکتری، قارچ و یا هر دو می تواند رشد کند.
شکل 19- کلنیهای قارچ به صورت ماکروسکوپی و میکروسکوپی
سؤالاتی كه بعد از انجام پروژه می توانید به آنها پاسخ گویید:
1- بهنظر شما چرا با وجود اینكه شما محیط كشت هایی مخصوص باكتری ها درست كرده اید اما قارچ ها نیز بر روی آن رشد میكنند؟ آیا میكروب دیگری نیز قادر به رشد بر روی این محیط ها خواهد بود؟
2- همان طوركه یاد گرفتید كلنی های قارچ ها رنگ و شكل ظاهری متفاوتی با یكدیگر دارند. شما علت این تفاوت را در چه می دانید؟ بهنظر شما یك نوع كپك در محیط كشت های مختلف می تواند رنگ های متفاوتی از خود بروز دهد؟ می توانید فرضیه خود را با افزودن مواد معدنی مختلف به محیط كشت آزمایش كنید.
3- نیازهای غذایی باكتری برای ادامه حیاتش را با نیازهای غذایی خودتان مقایسه كنید! چه تفاوت و شباهت هایی می یابید؟
لینک های مرتبط:
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه اول
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه دوم
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه سوم
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه چهارم
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهبان رحیمی فرد
تنظیم: زینب شاه مرادی