ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه دوم
حداقل زمان مورد نیاز برای انجام پروژه: 2 هفته
هزینه برآوردی: كم
سطح دشواری: ساده
مواد و وسایل مورد نیاز
- ماست (كم چرب یا پر چرب بودن آن دست خودتان است) 20 سیسی
- ژلاتین (پودر یا ورقه) 5 گرم
- سیب زمینی (پخته یا نپخته) یک عدد
- نشاسته 10 گرم
- میوه (مثلاً موز) یک عدد
- گوشت قرمز یک تکه کوچک
- پلیت (پلاستیکی یا شیشهای) 6 عدد
- دست کش
- پنبه و الکل 70%
- شعله آتش
- چاقو و رنده
- فیلدوپلاتین (لوپ)
- انکوباتور
مراحل انجام پروژه
با موادی که در دست دارید می توانیم محیط کشت های متنوعی برای رشد باکتری و قارچ بسازید.
نوع اول - محیط کشت میوهای
میوه چه چیز خوش مزه ای برای میکروب ها داره؟
یک عالم قند و انواع ویتامینها
میوه های پیشنهادی: موز، هلو و سیب.
1- یک عدد از میوه مورد نظر را خوب شسته و پوست آن را بكنید.
2- آن را با چاقو بسیار ریز کرده و یا رنده کنید.
3- اگر میوه آبدار است با یک پارچه نخی آب اضافه آن را گرفته تا به صورت پوره در آید (آب میوه را دور نریزید، این آب خود، نوعی محیط کشت است، محیط کشت مایع!).
4- پوره میوه را به قطر یک سانتی متر کف پلیت ریخته و سطح آن را صاف کنید.
نوع دوم - محیط کشت ژله ای
ژلاتین منبعی غنی از پروتئین است که محیط تان را نیز جامد میکند.
1- ابتدا باید پودر ژلاتین را به روش حرارت غیر مستقیم (روش بن ماری) ذوب کنید. 5 گرم پودر را در ظرفی ریخته به آن مقدار 20 سیسی آب اضافه کنید. سپس ظرف را درون بن ماری با دمای 100 درجهی سانتیگراد قرار داده و ضمن حرارت دادن آن را هم بزنید.
این کار تا زمانی ادامه پیدا میکند که محلولی شفاف داشته باشید، زمانی حدود 15 دقیقه.
اگر بن ماری نداشتیم چه کار کنیم؟ میتوانیم ظرف حاوی مادهی مورد نظر را درون بشر بزرگتری حاوی آب که روی شعله است، قرار دهیم. با این کار محلول مورد نظر به صورت غیر مستقیم حرارت را از آب ظرف بزرگ تر میگیرد.
اگر در خانه بخواهید این کار را انجام دهید: ظرف ژلاتین را روی کتری در حال جوش قرار دهید. آب کتری حرارت را مستقیم از شعله میگیرد و محلول ژلاتین به صورت غیر مستقیم از بخار آب کتری حرارت میگیرد.
2- 20 سیسی ماست به محلولتان اضافه کنید و خوب هم بزنید.
3- از یک رنگ طبیعی برای محیط خود استفاده کنید. مثل چند قطره شربت آلبالو و یا چند قطره رنگهای مجاز خوراکی که در مغازه ها وجود دارند.
چرا محیط را رنگ میکنیم؟ اغلب باکتری هایی که روی محیط های کشت ما رشد میکنند، کلنی های شیری و کرم رنگ میدهند ما برای بهتر دیده شدن این کلنی ها محیط را رنگ میکنیم.
چرا از رنگ های خوراکی استفاده میکنیم؟ رنگ های شیمیایی اغلب حاوی موادی هستند که برای موجودات زنده سمی هستند؛ در نتیجه مانع رشد میکروب ها روی محیطمان میشود.
4- مقداری از محیط را درون پلیت به قطر یک سانتیمتر بریزید.
5- برای اینکه ژلاتین ببندد و محیط حالت جامد بگیرد، پلیت را برای چند ساعت درون یخچال بگذارید.
- یک محیط هم با پودر ژله آماده بسازید و در پلیت بریزید.
نوع سوم - محیط کشت سیب زمینی
آیا میکروب ها سیب زمینی دوست دارند؟
بله! میکروب ها عاشق قندند و سیب زمینی هم حاوی مقدار زیادی قند از نوع نشاسته است.
اگر بخواهید از نوع خام آن استفاده کنید کافی است یک عدد سیب زمینی متوسط را پوست کنده و حلقه حلقه کنید. حلقه ها باید قطری حدود یک سانتیمتر داشته باشند. هر تکه را داخل پلیت گذاشته و درب پلیت را ببندید. به همین سادگی شما دارای یک محیط کشت شدهاید!
اما نوع پخته آن:
1- یک سیب زمینی متوسط را آب پز کنید.
2- پوست آن را کنده و رنده کنید.
3- به صورت لایه ای به قطر یک سانتی متر کف پلیت پخش کنید.
(برای غنی تر شدن محیط میتوانید کمی شیر هم به پوره خود اضافه کنید.)
نوع چهارم - محیط کشت نشاسته ای
1- 10 گرم پودر نشاسته (معادل یک قاشق غذا خوری) وزن کنید.
2- نشاسته را در 30 سیسی آب سرد حل كنید.
3- محلول فوق را روی حرارت گذاشته تا کمی غلیظ شود.
4- آن را کف پلیت پخش کرده و در یخچال قرار دهید تا سفت شود.
نوع پنجم - محیط کشت آبگوشتی
1- یک تکه گوشت را درون ظرفی در بسته (مثل شیشه سس) قرار داده و آن را درون ظرف بزرگ تری پر از آب قرار دهید.
2- ظرف بزرگ تر را روی شعله گذاشته و حرارت دهید تا اینكه گوشت آب بیاندازد.
3- عصاره گوشت را با یک پارچه نخی صاف كنید.
4- آب گوشت را با محلول ژلاتینی که قبلاً توضیح داده شد، مخلوط کنید.
(اگر از گوشت ماهیچه و یا قلم استفاده کردهاید نیازی به ژلاتین نیست.)
از محلول فوق در پلیت ریخته و آن را در یخچال قرار دهید تا ببندد.
باید دقت کرد که برای ساخت محیط های ذکر شده رعایت شرایط استریل ضروری است. برای این کار ابتدا از خودتان شروع میکنید. روپوش سفید و تمیز آزمایشگاهی خود را بر تن کنید. دستکش های یکبار مصرف را دست کنید و با پنبه آغشته به الکل آنها را ضد عفونی کنید. میز کار خود را نیز با پنبه و الکل تمیز کرده و برای استریل کردن هوا یک شعله گاز روشن کنید. توجه کنید که این شعله تنها تا 30 سانتی متری اطراف خود را پاک نگه میدارد؛ پس حین انجام کار فاصله ایمنی را رعایت کنید. در صورتی که آزمایشگاه مجهز به هود میکروبیولوژی باشد، بهتر است که زیر هود کار کنید.
بعد از استریل کردن فضای آزمایشگاه، نوبت به مواد و وسایل میرسد. بعضی از موادی که در آزمایش استفاده میشوند، به صورت پخته هستند؛ حرارت پخت تا حدودی باعث استریل شدن این مواد میشود. اما سیب زمینی و میوه ای که به صورت خام مصرف میشوند را ابتدا تمیز شسته و سپس با الکل ضدعفونی كنید و آن را در کنار شعله با چاقویی که از قبل استریل شده است، پوست بکنید. چاقو را میتوان با الکل ضدعفونی نمود و یا روی شعله حرارت داد تا استریل شود. درصورت سالم بودن میوه، بخش های درونی آن استریل است. ظرف های محیط کشتی که به کاربرده اید پلیتهای پلاستیکی ای هستند که با اشعه گاما استریل می شوند. اما اگر از نوع شیشهای آن استفاده کردهاید باید آنها را در فور یا اون گذاشته تا به مدت 1 ساعت در دمای 170 درجه سانتیگراد حرارت ببیند.
مطالب مرتبط:
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه اول
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه دوم
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه سوم
ساخت محیط كشت خانگی برای رشد میكروب، جلسه چهارم
بخش پژوهش های دانش آموزی تبیان، تهیه: مهبان رحیمی فرد
تنظیم: زینب شاه مرادی