تهیه گسترش بافت گیاهی

یازدهمین دوره از پروژه های دانش آموزی تبیان نیز با یاری خداوند و حضور پر شور شما دوستان و علاقمندان به پایان رسید اما کار ما هنوز تمام نشده است! این دوره نیز همچون سال های گذشته دوستان بسیاری با ثبت طرح ها و ایده های خلاقانه خود در منوی "پیشنهاد موضوع" ما را در ارتقای تنوع پروژه ها یاری نموده اند. هم چون گذشته بر آن شدیم تا با گردآوری این ایده های جالب، علاوه بر قدر دانی از این دوستان نوآور، زمینه ای را برای ایده پروری سایر پژوهشگران علاقمند فراهم آوریم. فراموش نکنید که ما همیشه منتظر طرح های جدید شما عزیزان هستیم.

نام ایده: تهیه گسترش بافت گیاهی
نام ارائه دهنده/دهندگان: آیدا مرادی، حانیه احمدی و نرگس اشجاری
زمینه و نوع پروژه: زیست
درجه سختی: متوسط
نام مدرسه: پژوهشسرای خوارزمی

چکیده

هدف دانش آموزان از پژوهش حاضر تهیه مشاهده و تشخیص دستجات آوند چوبی و آبکش بود. علت انتخاب سلول های گیاهی این بود که آن ها در زیر میکروسکوپ شکل منظم تری دارند و زیبایی خاصی را بعد از رنگ آمیزی به همراه دارند و نسبت به گسترش جانوری بافت ها در زیر میکروسکوپ به راحتی از هم قابل تشخیص می باشند.

مقدمه

غالب گیاهان، همانند جانوران، اندام هایگوناگون (ریشه، ساقه، برگ، گل) دارند. هر اندام از اجتماع چند نوع بافت و هر بافت از اجتماع یاخته های یک شکل و دارای نقش یکسان به وجود آمده است. یاخته واحد ساختاری و کنشی گیاه است.

بافت هایی که در گیاهان دیده می شوند عبارت اند از:

بافت های: مریستم، پارانشیم، اپیدرم، پریدرم، کلانشیم، اسکلرانشیم و همچنین بافت های چوبی، آبکشی و ترشحی. بافت پارانشیم را «بافت زمینه ای» بافت های اپیدرم و پریدرم را «دستگاه های محافظ یا پوششی»، بافت های کلانشیم و اسکلرانشیم را «دستگاه های نگاه دارنده یا استحکامی» و بافت های چوبی و آبکشی را «دستگاه های هادی» گویند.

بافت های هادی

بافت های هادی یا آوندی از بافت چوبی و آبکشی تشکیل یافته اند. نقش بافت چوبی هدایت آب و مواد کانی محلول در آن (شیره خام) از ریشه به سوی برگ است. بافت آبکشی سبب جریان فراورده های فتوسنتزی (شیره پرورده) در گیاه می شود. از این رو، مجموعة این دو بافت را دستگاه هادی گویند.

بافت چوبی

بافت چوبی از 4 نوع یاخته: تراکئید وسل، فیبر و پارانشیم چوبی تشکیل شده است و مهمترین آن ها، یعنی تراکئیدها و وسل ها به عناصر تراکئیدی موسوم است که عناصری بی جانند. نقش اصلی این یاخته ها انتقال آب و تا حدی نیز حفاظت گیاه است. یاخته های فیبری در بافت چوبی موجب استحکام گیاه می شود.
در بعضی موارد اسکلریدها را نیز می توان در این بافت مشاهده کرد. یاخته های پارانشیمی، که نقش ذخیره ای و یا فعالیت های دیگری دارند، نیز در این بافت یافت می شوند. بافت چوبی از پروکامبیوم به وجود می آید و پروکامبیوم از مریستم انتهایی منشأ می گیرد.

مقایسه بافت چوبی و آبکشی

بین بافت چوبی و آبکشی شباهت هایی وجود دارند. بافت چوبی دارای عناصر تراکئیدی یعنی تراکئیدها و اجزای وسل ها هستند که هدایت آب و مواد کانی را به عهده دارند. بافت آبکشی دارای عناصر آبکشی، یعنی یاخته های آبکشی است که هدایت فراورده های فتوسنتز را به وسیله آن ها انجام می دهد. در هر دو بافت یاخته های پارانشیمی، فیبرها و اسکلریدها وجود دارند. ولی چیزی مشابه یاخته همراه در بافت چوبی دیده نمی شود با وجود این شباهت ها، بافت های چوبی و آبکشی از نظر شکل و نقش کاملاً متفاوتند.

دانش آموزان بعد از آشنایی با انواع بافت های گیاهی به منظور مشاهده و تشخیص دستجات آوند چوبی و آبکش ابتدا ساقه یک گیاه دولپه را تهیه و بعد ازتهیه مقطع رنگ آمیزی ساده نموده سپس با رنگ های مختلف رنگ آمیزی مضاعف را انجام دادند.

دستور کاررنگ آمیزی ساده:

1 - قرار دادن مقاطع در الکل به مدت 24 ساعت (جهت آب گیری) و بعد 15 دقیقه مقاطع را در محلول آب ژاول (جهت رنگ بری) و بعد از این مرحله مقاطع را جهت خنثی شدن خاصیت بازی محلول آب ژاول به مدت 2 دقیقه در استیک اسید قرار داده و بعد از این مرحله مقاطع را با آب مقطر شستشو داده و جهت مشاهده آوندهای چوب آن ها را 1-2 دقیقه در محلول رقیق بلودومتیلن قرار داده و پس از آن مجدد آن ها را با آب مقطر شستشو داده و نمونه را با پنس روی لام شیشه ای قرار دادند.

برای رنگ آمیزی با سبزید مقاطع را به مدت یک دقیقه در محلول سبزید 5/0 درصد برای رنگ آمیزی با فوشین آمونیاکی مقاطع را به مدت چند ثانیه در محلول فوشین آمونیاکی قرار داده و سپس شستشو دادند. در تهیه این نمونه دانش آموزان فقط دستجات چوب را رنگ آمیزی کردند.
برای عکس گرفتن از میکروسکوپ روی عدسی چشمی یک در نوشابه که وسط آن را درآورده بودند (به صورت حلقه پلاستیکی) روی عدسی چشمی قرار داده و با این کار عکاسی ساده از نمونه آسان خواهد بود.

 برش عرضی از بافت ساقه گیاه کرفس

مهارت های کسب شده
1. چگونگی تفکر طراحی
2. چگونی پژوهش و استخراج مطالب
3. آشنایی با استاندارهای طراحی و نحوه ارائه ایده در گام های اولیه و نهایی
4. آشنایی با روش های ایده یابی
5. آشنایی با نگارش مقاله
6. آشنایی با شیوه های برش مقطعی گیاهان
7. آشنایی با ساختار گیاهان

بخش پروژه های دانش آموزی سایت تبیان
تهیه: مهدی رحمانی، تنظیم: نیلوفر یاقوتی