تبیان، دستیار زندگی
در نوشتار پیشین خواندید که وظیفه ی دستگاه گردش خون در بدن انسان، گرداندن خون و انتقال اکسیژن و مواد مورد نیاز به همه جای بدن است. شبکه ی رگ ها در بدن ما سیستمی است که خون را به همه ی نقاط بدن می رساند. خون مایعی غلیظ است که خود از مواد تشکیل دهنده ی مختلف
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : نسیم گوهری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ترکیب خون
ترکیب خون

چکیده
در نوشتار پیشین خواندید که وظیفه ی دستگاه گردش خون در بدن انسان، گرداندن خون و انتقال اکسیژن و مواد مورد نیاز به همه جای بدن است. شبکه ی رگ ها در بدن ما سیستمی است که خون را به همه ی نقاط بدن می رساند. خون مایعی غلیظ است که خود از مواد تشکیل دهنده ی مختلفی تشکیل شده است.


اهداف
دانش آموز با اجزای خون و وظیفه ی هرکدام از آن ها آَشنا شود.
دانش آموز با مواد دفعی بدن و نقش کلیه ها در بدن آشنا شود.


شرح درس
خون در خود اکسیژن و مواد غذایی دارد که همه ی سلول های بدن به آن نیازمند هستند. هم چنین مواد زاید از طریق خون از بدن انسان دفع می شوند. در بدن یک بزرگسال حدود 5 لیتر خون وجود دارد و این مقدار حدود 7 الی 8 درصد از وزن بدن انسان را شامل می شود. به طور کلی خون از سه قسمت تشکیل شده است:

  • پلاسما
  • گلبول های قرمز
  • گلبول های سفید
    ترکیب خون

پلاسما قسمت مایع خون است، بیشتر پلاسما آب است و درصد بسیار کمی از آن را پروتئین ها، املاح، ویتامین ها و مواد معدنی تشکیل می دهند، پلاسما مایع زرد کم رنگی است که مواد غذایی به صورت حل شده در آن وجود دارند و به سلول ها می رسند. میزان آب به وسیله دستگاه های تنفس و دفع به دقت تنظیم می شود. آب پلاسما، فشار خون را تحت تاثیر قرار می دهد و وسیله انتقال عنصرهای سلولی، مواد غذایی محلول و ... است.


رنگ قرمز خون به دلیل وجود گلبول های قرمز است که در پلاسما معلق هستند. تعداد گلبول های قرمز خون بسیار زیاد است و کار آن ها رساندن اکسیژن از شش ها به سلول های بدن می رسانند و متقابلا نیز دی اکسید کربن را از سلول های بدن می گیرند و به شش ها بر می گردانند. 

ترکیب خون


گلبول های سفید در بدن به تعداد کمتری از گلبول های قرمز یافت می شوند. کار این گلبول ها این است که در برابر میکروب ها از بدن دفاع کنند. در واقع وظیفه ی آن ها دفاع از بدن در برابر مهاجمان خارجی است. این مهاجمان خارجی انواع عفونت ها، ویروس ها، باکتری ها و انگل ها را شامل می شود. گلبول های سفید از طریق گردش خون در سراسر بدن گردش کرده و در موارد نیاز فعال می شوند و از دیواره عروق (رگ ها) عبور می کنند و توانایی های دفاعی از خود نشان می دهند.


پرسش
سلول ها با اکسیژن و مواد غذایی چه می کنند؟
آیا می توانید یکی از مواد وارد شده به سلول ها را نام برده و نحوه ی خروج آن را توضیح دهید؟


تصفیه سازی خون
سلول های بدن بعد از مصرف مواد غذایی، چند نوع ماده دفعی نیز تولید می کنند. مثلا همان طور که می دانید دی اکسید کربن یک ماده دفعی است که از طریق شش ها دفع می شود. آب، اوره و نمک چند ماده ی دفعی مهم دیگر هستند. اوره یک ماده سمی است که نباید در بدن انسان بماند، و گرنه باعث مسمومیت می شود.


فکر کنید
گفتیم که خون از طریق گردش در بدن مواد را جابه جا می کند. بنابراین باید مواد زاید را نیز همراه خودش در رگ ها جابه جا کند. آیا این اتفاق می افتد یا در قسمتی از بدن مواد زاید جدا می شوند؟ به نظر شما در کدام قسمت بدن این اتفاق می افتد؟

ترکیب خون


در حقیقت کلیه، این عضو حیاتی نقش جداسازی مواد زاید از خون و کمک به دفع آن از بدن را دارد. سلول های کلیه آب اضافی بدن، اوره و نمک را از بدن جدا می کنند و نقش تصفیه کننده خون را دارند. مجموع آب و اوره و نمک ادرار نام دارد که از بدن انسان خارج می شود. بنابراین برخی پزشکان توصیه می کنند که برای دفع بهتر مواد زاید از بدن، آّب و مایعات فراوان بنوشیم. در بدن یک انسان سالم دو کلیه وجود دارد که هریک از آن ها درون شکم و قسمت زیر دنده ها و یک طرف ستون مهره ها واقع شده اند. به هر کلیه یک سرخرگ بزرگ وارد می شود و تعداد زیادی مویرگ نیز در آن وجود دارد. در حقیقت تنظیم آب بدن، پاکسازی خون و کمک به دفع مواد زاید، ساختن هورمون و تنظیم فشار شریانی از جمله وظایف کلیه ها می باشند.


مواد زاید به غیر از ادرار کردن از طریق عرق کردن نیز از بدن انسان دفع می شوند. پوست وسیع ترین عضو بدن ما است که اولین سد دفاعی بدن در برابر هجوم عوامل مضر خارجی نیز محسوب می شود. پوست از لایه های مختلفی تشکیل شده است. وظیفه اصلی پوست این است که بدن را در مقابل آسیب های مکانیکی، حرارت و تابش شدید نور محافظت می کند. همچنین از نفوذ مواد شیمیایی و ورود میکروب ها به بدن جلوگیری می نماید. از جمله وظایف دیگر پوست دفع برخی از مواد مضر حاصل از فعالیت های متابولیسمی در سیستم گوارش و کبد می باشد که به صورت عرق کردن نمود دارد.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری
تنظیم: علی سرمدی