تبیان، دستیار زندگی
روزنه توسط دو سلول کوچک لوبیایی شکل یا قلوه ای یا حتی مدور احاطه شده است. این سلول ها به سلول های نگهبان روزنه معروف هستند. این سلول ها و منفذ بین آن ها در مجموع به روزنه یا استوما شناخته می شوند ....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

روزنه در گیاهان

اهداف:

  • آشنایی با ساختار روزنه
  • آشنایی با انواع روزنه

شرح درس:

روزنه در گیاهان

در مورد اهمیت روزنه و نقش آن در طبیعت به عنوان منفذی برای ارتباط گیاه با محیط بیرون تا حدی در طرح درس های " برگ و تبادل گازی 1" و " برگ و تبادل گازی 2" و " انتشار از منفذ 1" صحبت به میان آمد. اما این ساختار نیز به نوبه خود باید بحث شود.

روزنه توسط دو سلول کوچک لوبیایی شکل یا قلوه ای یا حتی مدور احاطه شده است. این سلول ها به سلول های نگهبان روزنه معروف هستند. این سلول ها و منفذ بین آن ها در مجموع به روزنه یا استوما شناخته می شوند و جمع روزنه ها، استوماتا stomata نامیده می شود.

سلول های روزنه دارای کلروپلاست بوده در حالی که سایر سلول های اپیدرم فاقد کلروپلاست اند. علاوه بر آن، پروتوپلاسم سلول های روزنه به مدت طولانی زنده بوده و بیشتر ارگانل های سلولی را دارا می باشند. سطح خارجی سلول های روزنه مانند سایر سلول های اپیدرمی کوتیکول دار است ولی بخش فرو رفته آن که منفذ را تشکیل می دهد، دارای کوتیکول ضخیم تر است و کیفیت لاستیکی کمتری در محل منفذ دارد. سلول های روزنه در عمل کرد و تنظیم آب داخل و خارج گیاه به صورت بخار و همچنین در انتقال گازهای تنفسی عمل اساسی دارند.


روزنه معمولاً در همه ی قسمت های هوایی گیاهان به خصوص در برگ ها و ساقه های معمولی و جوان و ریزوم ها دیده می شود، ولی ریشه ها و گیاهان انگلی بدون کلروفیل فاقد روزنه اند. روزنه در بعضی گیاهان آبزی (غوطه ور) دیده می شود. روزنه در انواع بیشتر از آن ها وجود ندارد و بستگی به نوع و گونه مربوط دارد.

روزنه ها حتی ممکن است در گلبرگ، میله پرچم ها و پوست دانه دیده شوند ولی بدون فعالیت و عمل می باشند. علاوه بر این که شکل اصلی سلول های روزنه در گیاهان مختلف از تک لپه ها و دو لپه فرق می کند، نوع آرایش و ارتباط آن ها با سلول های مجاور نیز در گروه ها و خانواده های مختلف دولپه ها و تک لپه ها متفاوت است.


از نظر ریخت شناسی چهار نوع اصلی روزنه در دولپه ها تشخیص داده شده  است:

  • روزنه های نوع انموساتیک anemocytic type  یا نوع آلاله ای هاranunculaceous : روزنه هایی هستند که سلول های مجاور سلول های روزنه، از نظر شکل و اندازه با سایر سلول های اپیدرمی آن یکسان است و تفاوتی ندارد. این نوع روزنه در گیاهان خانواده ی آلاله ها عمومیت دارد و همچنین در سایر گیاهان خانواده های شمعدانی، کدوها، ختمی ها،گل میمونی ها، خشخاش ها نیز دیده می شوند.
  • روزنه های نوع آن ایزوساتیک anisocytic type یا نوع شب بویی هاcruciferous : روزنه هایی هستند که سلول های روزنه با سلول های مجاوری احاطه شده، از نظر شکل و اندازه با سایر سلول های اپیدرمی دیگر تفاوت دارند. این نوع روزنه در گیاهان خانواده ی کلم ها عمومیت دارد و همچنین در گیاهانی مانند توتون، سیب زمینی دیده می شود.
  • روزنه های نوع پاراساتیک paracytic type یا نوع روناسی rubiaceous : در این نوع از روزنه ها، محور طولی سلول های روزنه با سلول های مجاور احاطه کننده به طور موازی می باشند. این نوع، بیشتر در گیاهان خانواده ی روناس عمومیت دارد و همچنین در گیاهان تیره های پیچک ها، نخودی ها و انواعی از پروانه آسا ها مانند لوبیا، بادام زمینی دیده می شود.
  • روزنه های نوع diacytic type یا نوع میخک هاcaryophyllaceous: در این روزنه ها، سلول های روزنه فقط به وسیله ی دو سلول مجاور که عمود بر سلول های روزنه می باشند،احاطه شده است. این نوع روزنه بیشتر در گیاهان خانواده ی میخک عمومیت دارد و در خانواده ی آکانتا نیز دیده می شود.
  • روزنه های نوع actinocytic type: به روزنه هایی گفته می شود که سلول های روزنه را به تعداد 4 تا 6 سلول کوچک به صورت شعاعی احاطه کرده است.
روزنه در گیاهان



مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاضل صحرانشین سامانی
تنظیم: مریم فروزان کیا