تبیان، دستیار زندگی
یكی از علوم اسلامی علم كلام است. علم كلام علمی است كه درباره ی عقاید اسلامی یعنی آنچه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت، بحث می كند به این نحو كه آنها را توضیح می دهد و درباره ی آنها استدلال می كند و از آنها دفاع می نماید. ...
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : رضا هاشمی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

جریان های فکری عالم اسلام (کلام)

اهداف:

  • آشنایی دانش آموزان با جریان های فکری عالم اسلام( کلام)

چکیده:

یكی از علوم اسلامی علم كلام است. علم كلام علمی است كه درباره ی عقاید اسلامی یعنی آنچه از نظر اسلام باید بدان معتقد بود و ایمان داشت، بحث می كند به این نحو كه آن ها را توضیح می دهد و درباره ی آن ها استدلال می كند و از آن ها دفاع می نماید.

علم کلام

علم کلام متصدی شناخت مسائل و معارفی كه باید آن ها را شناخت و بدان ها معتقد بود و ایمان آورد مانند مسأله ی توحید، صفات ذات باری تعالی، نبوّت عامّه و خاصّه و برخی مسائل دیگر.

چرا این علم به نام «كلام» نامیده شد؟

برخی گفته اند به این سبب (كلام) نامیده شد كه قدرت دارنده ی خود را در سخن و استدلال فزونی می دهد. برخی می گویند از آن جهت (كلام) نامیده شد كه روش و عادت علمای این فن این بود كه در كتب خود سخن خود را با تعبیر (الكلام فی كذا) و (الكلام فی كذا) آغاز می كردند.

بعضی گفته اند از آن جهت (كلام) نامیده شد كه سخن در اطراف مباحثی بود كه به عقیده ی اهل حدیث درباره ی آن ها باید سكوت كرد؛ و بعضی گفته اند كه این نام آنگاه به میان آمده كه بحث مخلوق بودن و یا مخلوق نبودن (كلام اللّه) میان مسلمین طرح گردید و صف آرایی شدیدی شد و مردم زیادی كشته شدند و به همین مناسبت آن دوره را «دوره ی محنت» نامیده اند؛ یعنی چون در دوره ی محنت اكثر مباحثات اصول دینی در اطراف حدوث و قدم كلام اللّه دور می زد، علم اصول دین به نام (علم كلام) نامیده شده. این ها وجوهی است كه در وجه تسمیه ی (علم كلام) گفته شده است.

منطق

بخش عقلی كلام، مسائلی است كه مقدّمات آن صرفاً از عقل گرفته شده است و اگر فرضاً به نقل استناد شود به عنوان ارشاد و تأیید حكم عقل است، مثل مسائل مربوط به توحید و ... . بخش نقلی كلام، مسائلی است كه هر چند از اصول دین است و باید به آنها مومن و معتقد بود، ولی نظر به اینكه این مسائل فرع بر نبوّت است نه مقدّم بر نبوّت و نه عین آن، كافی است كه از طریق وحی الهی یا سخن قطعی پیامبر مطلب اثبات شود، مثل مسائل مربوط به امامت و... .

کمک متکلمین به فلاسفه

متكلّمین علاوه بر این كه با طرح یك سلسله مسائل، راه را برای فلاسفه باز كردند، از راه دیگر نیز خدمت به سزائی كردند، و آن این كه چون در مقابل اندیشه ی یونانی تسلیم نبودند، به مقام معارضه برمی آمدند و به چهره ی فلسفه و فلاسفه ناخن می زدند، در ردّ فلسفه و فلاسفه كتاب می نوشتند و آراء آن ها را نقض و رد می كردند.

باب تشكیك و تردید در اندیشه های فلسفی را آن ها باز كردند. تصادم و اصطكاك آراء و عقاید متكلّمان با آراء فلاسفه، و تلاش های سخت فلاسفه برای خروج از بن بست ها، تحرّك خاصّی در الهیّات فلسفه ی اسلامی به وجود آورد. در تلاش های سخت است كه برق هایی می جهد و سرزمین های تازه ای كشف می شود.

علم كلام در عین اینكه یك علم استدلالی و قیاسی است، از نظر مقدّمات و مبادئی كه در استدلالات خود به كار می برد مشتمل بر دو بخش است: عقلی و نقلی.

( مرتضی مطهری ، کلیات علوم اسلامی ج2)


مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا