صناعات خمس(جدل)

اهداف کلی:

هدف از ارائه این مبحث این است که دانش آموز:

چکیده:

یکی دیگر از اقسام صناعات خمس که مقدمات قیاس را تشکیل می دهد جدل نام دارد، که نوع دیگری از استدلال است که در زندگی علمی و عملی ما مورد استفاده قرار می گیرد اما برای رسیدن به یقین نیست بلکه برای قانع کردن مخاطب است.

جدل

این فن مانند هر فنی دارای اصطلاحات مخصوص به خود است که عبارتند از:

لفظ جدل:

کلمه جدل به معنی عناد و لجاج در دشمنی لفظی است. این عناد و لجاج اکثراً همراه با مکر و حیله هایی است که احیانا دور از عدل و انصاف است به این مناسبت شریعت اسلام مخصوصا در حج و اعتکاف از مجادله منع نموده است. مناسب ترین عبارتی که برای فن جدل در زبان عربی پیدا می شود همین لفظ جدل است. حتی از الفاظ مناظره، مباحثه و محاوره که هریک از آن ها برای معنی مناسب است، مناسب تر است.

کلمه وضع

مقصود از وضع رای مورد اعتقاد یا مورد پذیرش است مانند مذهب، ادیان، گروه ها (اجتماعی، علمی و از این قبیل). انسان همچنان که به عقیده ایی پایبند است و از آن دفاع می کند ممکن است عقیده ایی را برای منظور خاصی بخواهد و در مورد آن تعصب داشته باشد حتی اگر به آن عقیده اعتقاد راسخ نداشته باشد و نیز نتیجه قیاس را در جدل (وضع) می نامند. بنابراین معنی وضع نزدیک به معنای (ادعا) است که اثبات یا ابطال آن مورد نظر است.

تعریف جدل

جدل صناعتی علمی است که توسط آن می توان بر حسب امکان بر هر مطلوبی که مورد نظر باشد و برای حفظ هر وضعی که اتفاق افتد استدلال کرد به نحوی که هیچ نقضی متوجه آن نباشد. جدل را به عبارتی دیگری هم می توان تعریف نمود: جدل صناعتی است که به انسان امکان می دهد که بر حسب تمایل و اراده خود با مقدمات خود اقامه دلیل کند یا ان ها را رد کند و یا از نقض وضعی که محافظ آن است ممانعت کند.

جدل بین دو فرد واقع می شود که با یکدیگر نزاع دارند یکی از این دو فرد حافظ ادعا(وضع) می باشد و سعی او این است که وضع را در مقابل ادله طرف مقابل حفظ کند و فرد دیگر ناقض وضع است و کوشش او این است که فرد اول را شکست دهد و او را وادار کند تا از ادعای خود دست بر دارد.

پس در واقع هدف جدل رسیدن به یقین نیست بلکه برای قانع نمودن مخاطب می باشد.

کودکان در دنیای بازی های کودکانه خود در بسیاری از مواقع که وارد جر و بحث می شوند بدون اینکه بدانند از جدل بهره می برند.

صورت ساده جدل این است که دیگری را با سوالات متوالی و متعدد رو به رو می کند به صورتی که در آخر او به تناقض گویی بیفتد و محکوم شود. در هر جدلی دو طرف سعی دارند شکست نخورند پس در حقیقت می توان جدل را اینطور تعریف نمود:

استدلالی که از قضایای مشهور یا مسلم و مورد قبول مخاطب تشکیل می شود و طرف مقابل را قانع می کند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا