احکام قضایای حملیه(تداخل)

اهداف کلی:

هدف از ارائه این مبحث این است که دانش آموز:

چکیده:

با مفهوم تضاد و تناقض در مباحث گذشته به خوبی آشنا شدید که اگر یادتان باشد از اقسام استدلال مباشر یا بسیط بودند. حال در این مبحث می خواهیم به شرح مفهوم تداخل که سومین قسم از چهارمین قسم آن می باشد، بپردازیم.

تداخل

دو قضیه وقتی متداخل هستند که فقط در کمیت اختلاف داشته باشند؛ یعنی یا هر دو موجبه هستند یا هر دو سالبه هستند این قضایا را متداخل گویند، زیرا یکی از آن ها داخل در دیگری است ( جزئی داخل در کلی است ) به عبارت دیگر قضایای متداخل دو قضیه ایی هستند که در موضوع، محمول و کیف متفق هستند ولی در کمیت اختلاف دارند یعنی یکی از آن ها کلی و دیگری جزئی می باشد.

لذا از صدق کلی می توان صدق جزئی را نتیجه گرفت و از کذب جزئی، می توان کذب کلی را نتیجه گرفت ( نه برعکس )؛ زیرا اگر یک حکم به نحو کلی صادق باشد، به نحو جزئی نیز – ضرورتاً – صادق خواهد بود و اگر حکمی به نحو جزئی کاذب باشد، به نحو کلی هم –ضرورتاً – کاذب خواهد بود.

مثلا قضیه کلی ( هر طلایی معدنی است ) صادق است و جزئی آن هم که عبارت است از: ( بعضی از طلاها معدنی است ) نیز صادق است.

قضیه جزئی( بعضی از طلاها سیاه است ) کاذب است و به تبع آن قضیه کلی ( هر طلایی سیاه است ) کاذب است.

قضیه کلی ( هر انسانی میراست ) صادق است به تبع آن قضیه جزئی ( برخی از انسان ها میرا هستند ) صادق است.

قضیه جزئی ( برخی از انسان ها پرنده اند ) کاذب است به تبع آن قضیه کلی ( هر انسانی پرنده است ) کاذب خواهد بود.

قضیه کلی ( هر انسانی ناطق است ) صادق است و به تبع آن قضیه جزئی ( بعضی از انسان ها ناطق هستند ) صادق است.

قضیه جزئی ( بعضی از مومنین شاعر هستند ) صادق است اما نمی توان از صدق این قضیه به صدق قضیه کلی ( همه انسان ها شاعر هستند ) پی برد.

خاطر نشان می کنیم رابطه تداخل دو قضیه در امر استدلال نزد منطقیون اهمیت زیادی دارد و در اثبات بسیاری از قواعد منطقی مورد استفاده قرار می گیرد( البته از نظر منطق جدید این رابطه، مغالطی است و نمی توان از صدق کلی به صدق جزئی رسید و از کذب جزئی به کذب کلی پی برد. علت این اختلاف نظر تفاوت در تحلیلی است که این دو منطق ( منطق جدید و منطق قدیم ) از قضایای کلی و جزئی ارائه می دهند ).

مرکز یادگیری سایت تبیان - نویسنده: رضا هاشمی

تنظیم: مریم فروزان کیا