تبیان، دستیار زندگی
در طرح از RNAتا پروتئین 5 با شروع ترجمه در یوکاریوت ها آشنا شدیم. اما در پروکاریوت ها چون mRNA آن فاقد کلاهک 5 پریم است انتخاب کدون آغازین مکانیسم متفاوتی دارد....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

از RNA تا پروتئین ٥

اهداف:

آشنایی با مراحل مختلف پروتئین سازی

آشنایی با شروع روند سنتز پروتئین در پروکاریوت ها و یوکاریوت ها

شرح درس:

در طرح " از RNA تا پروتئین 4"  با شروع ترجمه در یوکاریوت ها آشنا شدیم. اما در پروکاریوت ها چون mRNA آن فاقد کلاهک 5´  است انتخاب کدون آغازین مکانیسم متفاوتی دارد. با این وجود باکتری ها دارای توالی ویژه ای برای اتصال ریبوزوم هستند. این توالی 6 نوکلئوتید طول دارد که چند نوکلئوتید پیش از کدون AUG قرار گرفته است. ریبوزوم پروکاریوتی به راحتی می تواند به یک کدون آغازگر که در داخل mRNA قرار گرفته است نیز مستقیماً متصل شود. در نتیجه mRNA های پروکاریوتی اغلب چند ژنی هستند یعنی چند پروتئین متفاوت را رمز گردانی می کنند که همگی از یک مولکول mRNA ترجمه می شوند.

انتهای پیام رمز پروتئین با یکی از چند کدون UAA ,UAG ,UGA که کدون های پایانی نامیده می شوند مشخص می گردد. tRNA یی وجود ندارد که این کدون ها را شناسایی کند و این کدون ها اسید آمینه ای را مشخص نمی کنند اما در عوض ریبوزوم را وادار به خاتمه ی ترجمه می کنند. پروتئین هایی به نام عناصر آزاد کننده در صورتی که به هر کدون پایانی در جایگاه A ریبوزوم متصل شوند باعث می گردند فعالیت پپتیدیل ترانسفراز موجود در ریبوزوم تغییر یابد. در نتیجه این آنزیم به جای کاتالیز افزوده شدن یک اسید آمینه، افزودن یک مولکول آب را به پپتید متصل به tRNA کاتالیز می کند.

این واکنش سبب آزاد شدن انتهای کربوکسیلی از مولکول tRNA می شود و تنها این اتصال است که پلی پپتید در حال رشد را روی ریبوزوم نگه می دارد و سپس زنجیره ی پروتئینی کامل شده فوراً به درون سیتوپلاسم رها می شود. پس از آن ریبوزوم از mRNA  جدا می شود و به زیر واحد خود تجزیه می گردد و بطوری که می تواند روی مولکول mRNA دیگری قرار گیرد تا چرخه ی ساختن پروتئین جدیدی را شروع کند.

برای دریافت فایل آموزشی کلیک کنید.

شروع ترجمه در پروکاریوت ها با کمک چندین عامل و توالی خاص که در فیلم مشخص هستند شروع می شود. در ادامه برخی از این فاکتور ها جدا می شوند.

برای دریافت فیلم آموزشی کلیک کنید.

اکثر مولکول های پروتئینی بین بیست ثانیه تا چند دقیقه ساخته می شوند. اما حتی طی این مدت زمان کوتاه هم روی هر mRNA در حال ترجمه مرحله آغاز ساخته شدن همان پروتئین به دفعات متعددی شروع می گردد. به طوری که به محض این که ریبوزوم قبلی تعداد توالی نوکلئوتیدی کافی را ترجمه کرد و به سمت جلو پیش رفت یک ریبوزوم جدید در حال انتظار روی انتهای 5´  مولکول mRNA قرار می گیرد.

به همین دلیل مولکول های mRNA در حال ترجمه معمولاً به شکل پلی ریبوزوم ها یا پلی زوم ها مشاهده می شوند که ساختارهای تجمعی سیتوپلاسمی بزرگی هستند که از چندین ریبوزوم با فواصل تقریباً 80 نوکلئوتیدی روی یک مولکول mRNA تشکیل شده اند. این امر سبب می شود که تعداد مولکول های پروتئینی بیشتری در واحد زمان ساخته شود. پلی ریبوزوم ها هم در باکتری و هم در یوکاریوت ها دیده می شوند اما باکتری ها می توانند سرعت ساختن پروتئین ها را حتی باز هم بیشتر افزایش دهند. چون mRNA باکتریایی نیاز به پردازش ندارد و ریبوزوم ها ترجمه ی آن را حتی قبل از که رونوشت برداری آن تکمیل شود شروع می کنند و با فاصله ی کمی پشت سر RNA پلی مراز که در طول DNA  حرکت می کند پیش می روند و mRNA در حال رونویسی را ترجمه می کنند.

برای دریافت فایل آموزشی کلیک کنید.

 توضیح فیلم: خلاصه ای از رونویسی، جابه جا شدن مکان RNA از هسته به سیتوپلاسم، ترجمه در سلول های یوکاریوتی.

مولکول زرد رنگ mRNA، مولکول سبز tRNA و آمینو اسید به رنگ رشته قرمز می باشد.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه : فاضل صحرانشین سامانی

تنظیم: مهسا شاه حسینی