حذف 2

اهداف یادگیری:

• آشنایی با حذف برخی از ارکان جمله
• آشنایی با نمونه های حذف روی مثال ها

شرح درس:

در این طرح دانش آموزان با پدیده ی حذف در جمله آشنا شده و نمونه های آن را فرا خواهند گرفت.

در طرح گذشته با پدیده ی حذف برخی از ارکان جملات از جمله حذف فاعل، حذف مسندالیه ، حذف رابطه و ... آشنا شدیم، اکنون می خواهیم در این طرح با حذف دیگر ارکان آشنا شویم.

حذف متمم یا مفعول با واسطه: متمم یا مفعول باواسطه نیز گاهی به قرینه حذف می شود، مانند آنکه کسی از ما سوال کند: « تقی اینجاست؟ » و ما در پاسخ بگوییم: « او رفت » یعنی « او از اینجا رفت » که در جمله ی گفته شده « از اینجا » یعنی متمم یا مفعول باواسطه حذف شده است.

علت حذف متمم یا مفعول باواسطه با حرف اضافه اش این است که مجموعا می توانند تشکیل یک قید را بدهند و اگر تشکیل قید هم ندهند به قرینه می توانند حذف شوند؛ مثل اینکه از کسی بپرسید: « آن مطلب را به او گفتی؟ »، در پاسخ شما می گویید: « بله گفتم » که در این جمله مفعول بی واسطه و متمم یا مفعول باواسطه ( آن مطلب و به او ) هر دو حذف شده اند.

گاهی حرف اضافه قبل از متمم یا مفعول باواسطه حذف می شود؛ مانند:

• هرجا بروی من هم می آیم ( یعنی به هرجا بروی...)
• روز روشن دزدی می کنند ( یعنی در روز روشن ...)

حذف فعل: گاهی فعل جمله به قرینه حذف می شود:

یکی حذف قسمت صرفی فعل که اغلب باعث ایجاد فعلی شبیه به وجه وصفی می شود؛ مانند:

1)    مانند:

-         او از خانه بیرون آمده و به بازار رفته است ( یعنی او از خانه بیرون آمده است و...)

و گاهی هم با وجود حذف قسمت صرفی، فعلی شبیه به وجه وصفی ایجاد نمی شود؛ مانند:

• خواهم شدن به بستان چون غنچه با دل تنگ

کانجا به نیکنامی پیراهنی دریدن ( یعنی خواهم دریدن)

2)    گاهی تمام فعل به قرینه حذف می شود، مانند:

• او به خانه ی شما می رود و من به خانه ی پرویز .

حذف مضاف الیه: گاهی مضاف الیه را از جمله حذف می کنیم؛ مانند:

• در را ببند ( یعنی در خانه یا در اتاق را ببند )
• رئیس وارد شد ( یعنی رئیس اداره وارد شد )

حذف بدل: گاهی هم بدل حذف می شود؛ مانند:

• جناب سرهنگ نمی آیند ( بدل در این جمله که اسم سرهنگ باشد حذف شده است ).
• نخست وزیر ششمین سال نخست وزیریش را آغاز می کند ( بدل در این جمله اسم نخست وزیر است ).

حروف ربط نیز گاهی از جمله حذف می شوند ؛ مانند:

• تقی، حسن، علی و حسین آمدند ( یعنی تقی و حسن و علی و حسین آمدند)
• طاعت از دست نیاید گنهی باید کرد                در دل دوست به هر حیله رهی باید کرد

( اگر حذف شده است ).

گاهی هم علامت ندا از جمله حذف می شود؛ مانند:

• حافظ وظیفه ی تو دعاگفتن است و بس                    در بند آن مباش که نشنید یاشنید

گاهی هم کل جمله حذف می شود و یک کلمه باقی می ماند که نماینده ی جمله است مثل اینکه کسی از ما می پرسد: « او آمده است ؟» ، در پاسخ می گوییم: « نه » ، یعنی او نیامده است.

و نیز:

• درشتی زکس نشنوی نرم گوی                    سخن تا توانی به آزرم گوی ( یعنی اگر می خواهی درشتی ز کس نشنوی... ).

تست:

کدام گزینه صحیح است؟

الف) منادا نیز می تواند حذف شود.

ب) هرجا بروی من هم می آیم، از نوع حذف فعل است.

ج) تقی، حسن، علی و حسین آمدند، از نوع حذف حرف اضافه است.

د) جناب سرهنگ نمی آیند، از نوع حذف بدل است.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده