اضافه و اقسام آن 2
اهداف یادگیری:
- آشنایی با انواع مضاف و مضاف الیه
- تطبیق قواعد آموخته شده روی مثال
شرح درس
در این طرح دانش آموزان با انواع مضاف و مضاف الیه آشنا شده و قواعد فراگرفته شده را بر روی نمونه ها پیاده خواهند کرد.
در طرح گذشته با اضافه ی حقیقی و اضافه ی مجازی و نیز انواع آنها آشنا شدیم اکنون مباحث گذشته را ادامه می دهیم .
- گاهی مضاف واحد و مضاف الیه متعدد است؛ مانند: « باز به روز نبرد و کین و حمیت » ( رودکی).
- گاهی مضاف الیه واحد و مضاف متعدد است؛ مانند: « اسب و اشتر و فیل پادشاه ».
- گاهی هر دو متعدد هستند: « و دواوین این جماعت ناطق است به کمال و جمال و آلت و عدت و عدل و بذل و اصل و فضل و رای و تدبیر و تایید و تاثیر این پادشاهان ماضیه و این مهتران خالیه...» ( چهار مقاله ).
- مضاف ممکن است اسم ( عام، خاص، ذات، معنی، اسم جمع، اسم مصدر )، صفت { به جای موصوف } ( بسیط، مرکب، صفت فاعلی، صفت مشبهه، صیغه ی مبالغه، اسم مفعول، صفت تفضیلی، صفت عالی، صفت نسبی) ، مصدر، ضمائر پرسشی، قید، شبه جمله و منادا قرار گیرد.
- مضاف الیه ممکن است اسم ( عام، خاص، ذات، معنی، اسم جمع ) ، صفت ( بسیط، مرکب، اسم فاعل، صیغه ی مبالغه، صفت نسبی ) ، ضمیر ( متصل، منفصل، ضمیر اشاره ) ، مصدر ( بسیط، مرکب )، ضمائر پرسشی و جمله ( فعل و فاعل ) قرار گیرد.
- اضافه ی تشبیهی و توصیفی اگر مقلوب شوند گاهی صفت مرکب ایجاد می کنند: سروقد/ خوشحال.
- جای مضاف الیه در جملات ساده ی کوتاه که دارای مسند الیه و مسند است، بعد از مسند الیه و مسند می باشد؛ مانند:
اتاق بزرگ سرد است ( اضافه ی توصیفی بعد از مسند الیه).
اتاق ما سرد است ( اضافه ی ملکی یا تخصیصی بعد از مسند الیه).
او درویش مستمند است ( اضافه ی توصیفی بعد از مسند ).
او طالب کتاب است ( اضافه ی بیانی یا تخصیصی بعد از مسند ).
انسان نیک سرشت، دلجوی مهربان است ( اضافه ی توصیفی بعد از مسندالیه « نیک
سرشت» و اضافه ی بیانی یا تخصیصی بعد از مسند « صلح » ).
پدر او دلجوی مهربان است ( اضافه ی تخصیصی بعد از مسندالیه « او » و اضافه ی توصیفی بعد از مسند « مهربان »).
پدر او طالب صلح است ( اضافه ی تخصیصی بعد از مسند الیه « او» و اضافه ی تخصیصی بعد از مسند « صلح » ).
- برخی کسره ی اضافه را هم جزو حروف اضافه حساب می کنند و مضاف الیه را هم نوعی مفعول بیواسطه می دانند.
- گاهی بعد از کسره ی اضافه مفعول بیواسطه می آید؛ مانند: « کار در منزل»، « روزه ی در سفر ».
- گاهی ممکن است قید مضاف واقع شده و مضاف الیه آن یا بیانی است ؛ مانند: شب شنبه، یا توضیحی است ؛ مانند: روز جمعه، یا تخصیصی است؛ مانند: زمان فرعون؛ یا توصیفی است مانند: روز گذشته .
- اگر چند مضاف و مضاف الیه یا موصوف و صفت پشت سر هم باشند و در آخر آنها حرف « را » باشد، این حرف « را » متعلق به مضاف اولی است؛ مانند: باغ بزرگ پر درخت تقی را
- دیدم. در این جمله حرف « را » مخصوص « باغ » است و « باغ » مفعول بیواسطه است.
تست:
کدام گزینه صحیح است؟
الف) مضاف ممکن است تنها اسم و یا صفت باشد.
ب) گاهی بعد از کسره ی اضافه مفعول بی واسطه می آید.
ج) همیشه مضاف واحد و مضاف الیه متعدد است.
د) اضافه ی تشبیهی و توصیفی اگر مقلوب شوند گاهی صفت ساده ایجاد می کنند.