دعای ابوحمزه ثمالی(٢)- طرح درس

چکیده:

در این طرح درس، دانش آموزان با یک سری مباحث از سلسله آموزش های نمازخانه ای مقطع راهنمایی مرتبط با دعای ابوحمزه ثمالی آشنا می شوند.

اهداف درس:

آشنایی دانش آموزان ـ سلسله آموزش های نمازخانه مقطع راهنمایی ـ بادعای ابوحمزه ثمالی.

آشنایی دانش آموزان با فرازهای دعای ابوحمزه ثمالی.

آشنایی دانش آموزان با شأن و جایگاه این دعا.

به خاطر سپردن فرازهایی ازدعای ابوحمزه ثمالی.

آموختن محل قرارگیری دعای ابوحمزه ثمالی در مفاتیح.

آشنایی با زمان و مکان قرائت دعای ابوحمزه ثمالی.

وسایل لازم:

امکانات پخش صوت

مفاتیح به تعداد دانش آموزان ـ چنانچه چنین امکانی در مدرسه شما نیست می توانید روز قبل از همه بخواهید که با خود بیاورند یا اینکه با استفاده از لینک زیر برگه مخصوص دعا را دانلود و به تعداد دانش آموزان تهیه نمائید ـ

جهت دانلود متن دعای ابوحمزه ثمالی کلیک کنید.

طرح درس:

مطلب سوم آن است که همان طوری که قرآن یُفَسِّرُ بَعضُهُ بَعضاً، یَنْطِقُ بَعضُهُ بِبَعض، یَشهَدُ بَعضُهُ بِبَعض، آیات را باید با یکدیگر تفسیر کرد. ادعیه، احادیث، روایات این چنین است. اگر بخواهیم دعاها را خوب تفسیر کنیم، باید از یکدیگر کمک بگیریم. برخی از دعاها شاهد و مفسّر دیگراند.

مخصوصاً آنچه که از امام سجاد سلام الله علیه در این زمینه رسیده است. یعنی صحیفه سجادیه یک شرح نورانی است برای دعای ابوحمزه ثمالی. این دعا که امام سجاد را با سائر ادعیه آن وجود مبارک می‌توان به خوبی حل کرد.

مطلب بعدی آن است که در قالب این ادعیه کلمه بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم در طلیعه و آغازش نیست. با این که به ما دستور دادند هر کاری که شروع می‌کنید اول نام خداوند را ببرید. پاسخ این سۆال این است که هر کاری را باید به نام خدا شروع کرد. نام خدا گاهی به صورت بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم است، گاهی به صورت اذکار و اُوراد دیگر .

هیچ دعایی نیست که بدون نام خدا شروع نشده باشد. همین دعای ابوحمزه ثمالی گرچه اولش بِسْمِ اللهِ الرَّحمنِ الرَّحیم ندارد، اما اول «الهی» و مانند آن است. خدایا! الهی ! لا تُۆدِّبْنِی بِعُقُوبَتِکْ وَلا تَمْکُرْ بِی فِی حِیلَتِکْ.

پس به نام خدا شروع شده است. چون به نام شروع شده است، مشمول آن احادیثی نخواهد بود که هر کاری که به نام خدا شروع نشده است، ابتر و بی نتیجه است.

مطلب بعدی آن است که این دعای نورانی، فرازهای گوناگون و جمله‌های متعددی دارد. همه این ها یک سطح نیست. چون همه دعا کنندگان یک سطح نیستند. بعضی مشکل خوف دارند، بعضی در مرحله رجاء مشکل دارند. بعضی دیگر مشکلات دیگری دامنگیر آن ها شده است. لذا این دعای جامع برای همگان سودمند است. البته بحث‌های محوری این دعا همان مسئله توحید است که در خِلال این مسائل بازگو می‌شود. این ها یک سلسله مسائل اجمالی بود که بهتر دیدیم دبیر ارجمند قبل از تبیین درس نظری بدان بیفکنند.

حال ضمن توزیع برگه های فعالیت، کلاس را با خواندن این فراز آغاز کنید:

إِلَهِی لا تُۆَدِّبْنِی بِعُقُوبَتِكَ وَ لا تَمْكُرْ بِی فِی حِیلَتِكَ مِنْ أَیْنَ لِیَ الْخَیْرُ یَا رَبِّ وَ لا یُوجَدُ إِلا مِنْ عِنْدِكَ وَ مِنْ أَیْنَ لِیَ النَّجَاةُ وَ لا تُسْتَطَاعُ إِلا بِكَ لا الَّذِی أَحْسَنَ اسْتَغْنَى عَنْ عَوْنِكَ وَ رَحْمَتِكَ وَ لا الَّذِی أَسَاءَ وَ اجْتَرَأَ عَلَیْكَ وَ لَمْ یُرْضِكَ خَرَجَ عَنْ قُدْرَتِكَ یَا رَبِّ یَا رَبِّ یَا رَبِّ-

خدایا مرا به كیفرت ادب منما و با نقشه‏اى با من نیرنگ مكن، پروردگارا از كجا برایم خیرى هست، درحالى‏كه جز نزد تو یافت نمى‏شود و از كجا برایم نجاتى است، درحالى‏كه جز به تو فراهم نمى‏گردد، نه آن‏كه نیكى كرد از كمك و رحمتت‏ بى‏نیاز شد و نه آن‏كه بدى كرد و بر تو گستاخى روا داشت و تو را خشنود نساخت از عرصه قدرتت بیرون رفت. پروردگارا،پروردگارا،پروردگارا...

از بچه ها  بپرسید که از این لحن چه احساسی به آن ها دست می دهد؟

گمان می کنند این فراز از چگونه دعایی باید باشد؟

نظرات دانش آموزان را روی تخته بنویسد.

فرازی دیگر را با کمک و خواست و نظر دانش آموزان انتخاب و ترتیبی فراهم آورید تا همگی آن را در محل مشخص شده بنویسند بعد آن را با بچه ها بخوانید و همین برنامه را ادامه دهید. سپس نوشته های خوانده شده و مطالب گفته شده توسط بچه ها را انتخاب و دسته بندی نمائید.

مجدداً فرازی دیگر را با کمک و خواست و نظر دانش آموزان انتخاب و ترتیبی فراهم آورید تا همگی آن را در محل مشخص شده بنویسند بعد آن را با بچه ها بخوانید و همین برنامه را ادامه دهید. سپس نوشته های خوانده شده و مطالب گفته شده توسط بچه ها را انتخاب و دسته بندی نمائید.

حال پس از دسته بندی نهایی و شکل گرفتن تصویری نیمه جان از دعای ابوحمزه در دانش آموزان از آن ها بخواهید نمونه هایی از موارد نوشته شده بر تخته را در جاهای مختلف دعا یافته و در برگه فعالیت خود مرقوم نمایند.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه:‌ محمد حسین بنکدار

تنظیم: مریم فروزان کیا