نظام معنایی زبان
اهداف یادگیری:
آشنایی با معنای مستقیم و غیر مستقیم واحدهای زبانیآشنایی با معنای واژه از طریق قرار گرفتن در جمله و روابطی همچون ترادف و تضاد
معناشناسی چیست؟
معناشناسی یکی از سطوح مطالعه ی زبان است که در آن اهل زبان فرا می گیرند که چگونه منظور یکدیگر را درک کنند .
در این سطح اهل زبان بعضی از جمله ها را می پذیرند و معنای آن را مقبول تلقی می کنند اما برخی دیگر را بی معنا می پندارند و رد می کنند.
حال ببینیم این عمل چگونه میسر است ؟
چون زبان یک دستگاه است، تعیین ارزش دقیق معنایی عناصر آن در ارتباط آن ها با سایر عناصر میسر است و نیز ارزش واقعی هر جز از آن دستگاه در کنار دیگر اجزا شناخته می شود؛ پس:
معنای مستقیم : یعنی معنای مشخص و روشن آن واحد.
معنای غیر مستقیم : یعنی معنای حاصل از هم نشینی هر واحد زبانی با واحد زبانی دیگر؛ مثلا:
- آن کودک سیمای جذابی دارد.
- سیما به مدرسه می رود.
واژه ی « سیما » در هر یک از جملات بالا معنای خاصی دارد که با دیگری متفاوت است؛ « سیما » در جمله ی اول به معنای چهره و در جمله ی دوم نام یک دختر است.
پس کلمات به تنهایی معنای شفاف و روشنی ندارند بلکه باید در یک ساختار زبانی همچون جمله و در کنار دیگر کلمات قرار گیرند تا معنای واضحی بتوان از آنان دریافت.
برخی از کلمات را نمی توان معنا کرد مگر با استفاده از دو شیوه ی زیر :
مثلا: به واژه ی « روشن » دقت کنید!
- هوا روشن شده است.
- رنگ نارنجی یک رنگ روشن است.
- لامپ خانه را روشن کن.
- چشمم به جمالت روشن شد.
واژه ی « روشن » در هریک از جملات بالا به ترتیب متضاد:
تاریک / تیره / خاموش / کم سو
می باشد.
واژه ها در ضرب المثل ها نیز معنایی جدای از معنای خود دارند مثلا:
- هر که بامش بیش، برفش بیشتر
- از دستش آب نمی چکد.
در این جملات بدون دریافت معنای تمام جمله نمی توان معنای گوینده را درک کرد یعنی چنانچه کسی پیش از این جمله ها را نشنیده باشد نمی تواند مفهوم این جملات را دریابد.
حتی به هنگام ترجمه از یک زبان به زبانی دیگر نیز باید مترجم با این جملات آشنا باشد وگرنه نمی تواند ترجمه ی صحیحی داشته باشد.
علاوه بر این واژه ها و معنای آن ها ابدی و همیشگی نیست بلکه در گذر زمان برای هر واژه یکی از چهار وضعیت زیر پیش می آید:
در هر دوره برای بیان مفاهیم جدیدی که اقتضای دوران جدید است، کلمات جدیدی به وجود می آید که پیش از این وجود نداشته است. این تغییرات با دگرگونی های معنایی با ساخت فرهنگی و سیاسی جدید منطبق است. این واژه ها با یکی از شیوه های زیر ساخته می شود:
